Arbeiders die in Zuid-Afrika druiven plukken worden vaak niet gerespecteerd. Op de wijnplantages werken ze lange werkdagen tegen een hongerloon en onbetaalde overuren. Ze zijn niet beschermd tegen pesticiden, leven in schamele huisjes, hebben geen toegang tot proper drinkwater. Vrouwen worden ontslagen als ze zwanger worden. Zich verenigen in een vakbond om samen op te komen voor hun rechten is dan ook levensnoodzakelijk.
In Zuid-Afrika werkt FOS samen met CSAAWU (The Commercial, Stevedoring, Agricultural and Allied Workers union), de landarbeidersvakbond in de Westelijke Kaap in Zuid-Afrika.
Die vakbond verenigt de landarbeiders, geeft vorming over hun arbeidsrechten en verdedigt hun belangen en rechten. CSAAWU wil een stem geven aan landarbeiders en hun collectieve onderhandelingsmacht vergroten.
Apartheidscondities
Bijna 25 jaar na het einde van de apartheid zijn racisme en discriminatie nog schering en inslag in de wijnbouw. Blanke, geschoolde arbeiders krijgen voor hetzelfde werk soms dubbel zoveel betaald als hun zwarte collega’s die geen toegang kregen tot scholing. Uitbuiting, pesterijen, geweld en ongewenste intimiteiten tegen zwarte arbeiders zijn eerder de regel dan de uitzondering. Managementjobs en landeigendom zijn ‘slegs vir blanges’, ook zonder apartheidswetgeving.
Eind 2016 kwam de Deense onderzoeksdocumentaire “Bitter grapes” uit. Het veroorzaakte veel ophef in het land en ook in België werd de film opgepikt. Bekijk de trailer van de film:
Tijdens de apartheid was het ‘dopsysteem’ wijdverspreid: arbeiders kregen een deel van hun loon uitbetaald in wijn van slechte kwaliteit. Het uitdelen van wijn aan mensen die in erbarmelijke arbeids- en levenscondities verkeren leidde tot zwaar alcoholmisbruik.
De combinatie vormde op zijn beurt een explosieve cocktail voor huiselijk en intrafamiliaal geweld. Het dopsysteem is een doelbewuste strategie van de wijnboeren om hun arbeiders op een perverse manier nog meer afhankelijk te maken.
De ANC-regering, die sinds ’94 aan de macht is in Zuid-Afrika, bestrijdt met succes het dopsysteem. Toch stelt Human Rights Watch nog schendingen vast. Maar het alcoholmisbruik blijft even problematisch als de arbeids- en leefomstandigheden. Nu krijgen de arbeiders geen deel van hun loon meer in wijn, maar kunnen ze met dat loon dezelfde goedkope wijn kopen in het winkeltje op de boerderij, waar de boer eigenaar van is. Nergens ter wereld worden meer kinderen geboren met het Foetaal Alcohol Syndroom dan in de Westelijke Kaap in Zuid-Afrika.
Verandering!
De slechte arbeidsomstandigheden en gebrekkige lonen van landarbeiders in Zuid-Afrika leidden in 2012 en 2013 tot spontane en soms gewelddadige stakingen. De grote vakbonden in het land bleven stil en sprongen niet in de bres voor de arbeiders. De kleine vakbond CSAAWU steunde de stakende landarbeiders wel.
Positief was dat er een akkoord kwam over een minimumloon voor landarbeiders. Dat steeg tot een kleine 10 euro per dag. Op dat moment verdiende de gemiddelde landarbeiders nog niet de helft daarvan. Maar veel boerderijeigenaars kozen ervoor hun vaste arbeiders te ontslaan en in de plaats goedkope seizoensarbeiders aan te nemen. Daarmee gingen ze verder op de trend van arbeidsflexibilisering en precaire jobs in de landbouwsector.
CSAAWU vocht samen met de landarbeiders de onrechtmatige ontslagen ten gevolge van de stakingen aan in de Zuid-Afrikaanse arbeidsrechtbank. De vakbond verloor helaas twee zaken en de rechtbank oordeelde bovendien dat CSAAWU de gerechtelijke kosten op zich moest nemen.
CSAAWU ging door een moeilijke periode en een failliet dreigde. Door internationale solidariteit en door solidaire bijdrages van de vakbondsleden kunnen ze blijven doorgaan. Op hun facebookpagina schreven ze:
“CSAAWU zal nooit spijt hebben van haar beslissing om de armen in rurale gebieden te steunen en zij aan zij te vechten.”
WFP, Project voor Vrouwen op Boerderijen
De situatie van vrouwen op de wijnplantages is extra kwetsbaar. Doordat arbeiders tijdens de apartheid werden betaald met goedkope wijn, heeft de gemeenschap te kampen met een erfenis van alcoholproblemen. Daarom werken we ook samen met WFP (Women on Farms Project).
Women on Farms Project is een feministische ngo die streeft naar een alternatief landelijk Zuid-Afrika waar vrouwen een actieve leidersrol opnemen in hun familie en gemeenschap, op de werkplek en in overheidsstructuren. WFP versterkt de capaciteiten en het zelfvertrouwen van vrouwen die leven en werken op boerderijen zodat ze hun rechten kunnen opeisen.
Bekijk de documentaire ‘Allemaal samen’
Steun FOS en eis samen met ons verbetering van de arbeidsomstandigheden op de plantages, zodat jouw welverdiend wijntje geen bittere smaak meer krijgt.