We besteden de productie van fruit uit aan landen in het Zuiden, enerzijds omwille van het zuiderse klimaat dat nodig is voor de productie van sommige tropische vruchten en anderzijds door de lage arbeidskosten daar. Consumenten willen zo goedkoop mogelijk en op elk moment van het jaar fruit kunnen kopen. Supermarkten hanteren een steeds-de-laagste-prijs-principe wat een duurzame mondiale productieketen in de weg staat.
Bloed, zweet en bananen: de arbeidsomstandigheden op de fruitplantages
Of je nu naar de bananenplantages in Ecuador, de meloenplantages in Honduras of de wijnplantages in Zuid-Afrika trekt; de situatie van de landarbeiders is ronduit schrijnend. In de landelijke gebieden zijn ze de allerarmsten en hun arbeidsomstandigheden erbarmelijk.
Landarbeiders leveren zware krachtinspanningen, gebukt onder een blakende zon in een vochtig klimaat. Ze krijgen geen bescherming of gereedschap zoals handschoenen en machetes. Terwijl vliegtuigjes de plantages op elk moment van de dag kunnen besproeien. Vaak worden ze betaald per prestatie, aan de hand van het aantal gevulde dozen, waardoor ze verplicht en onbetaald overuren kloppen. Dat alles tegen hongerlonen.
Vrouwen hebben het extra zwaar te verduren. Zij worden minder betaald dan mannen en een zwangerschap wordt niet aanvaard. Ook seksueel geweld is alomtegenwoordig. Wie actief is bij een vakbond krijgt de allerslechtst betaalde en zwaarste jobs. Activisten worden ontslagen, bedreigd en soms zelfs vermoord.
Waar komt jouw fruit vandaan?
FOS werkt samen met tal van organisaties, wereldwijd, om jouw fruit eerlijk te maken. Wil je weten hoe we samen met onze partners strijden voor waardig werk voor de landarbeiders die ze verenigen? Ontdek hun verhaal.
De weg naar een duurzame productieketen: traag, maar gestaag!
Ok, de arbeidsomstandigheden op de plantages zijn schandalig en het is ethisch onverantwoord dat het fruit dat ik eet niet altijd of helemaal niet in goede omstandigheden geteeld en geplukt wordt. Maar wat is nu de volgende stap? Is verandering mogelijk en wat kan ik er aan doen?
Hieronder vind je een aantal mogelijke oplossingen. Geen enkele van deze oplossingen is de toverstaf die de problemen op de tropische fruitplantages volledig zal oplossen. Desalniettemin is het belangrijk te weten welke stappen er kunnen gezet worden om de omstandigheden te verbeteren.
Het belang van vakbonden
Plantagearbeiders worden vaak weerhouden van het recht om zich te verenigen, op die manier worden ze doelbewust monddood gemaakt. Verenigd in een vakbond kunnen ze samen actie ondernemen om hun werkomstandigheden te verbeteren. Vakbonden spelen een belangrijke rol in de strijd tegen armoede omdat ze arbeiders hun rechten leren kennen en hen leren deze te gebruiken in hun onderhandelingen met bedrijven om waardig werk te promoten.
Nationale overheden in de productielanden zijn erg afhankelijk van de investeringen van de multinationale fruitbedrijven. Vaak oefenen zij een sterke invloed uit op de politieke besluitvorming. Arbeiders en vakbonden krijgen binnen het nationale rechtssysteem bijvoorbeeld weinig gehoor bij schendingen van arbeidsrechten op de plantages en nationale arbeidsinspecteurs hebben vaak niet de capaciteit om deze processen te ondersteunen.
Zolang de internationale spelregels niet afdwingbaar zijn zullen FOS en onze bevriende organisaties zoals ABVV Horval de luis in de pels zijn van politieke beleidsmakers en bedrijven! Dat doen we onder andere in Ecuador met ASTAC, die er landarbeiders op de bananenplantages verenigt, met FESTAGRO (lid van USTABH), in Honduras, die de landarbeiders in de meloenen- en ananasteelt samenbrengt, en met CSAAWU in Zuid-Afrika, die de landarbeiders op de Zuid-Afrikaanse wijnplantages groepeert.
Internationale solidariteit
“Solidariteit stopt niet aan de landsgrenzen, dat doen bedrijven ook niet” Silvie Mariën van ABVV Horval
De wetgeving over leefbare lonen, goede werkomstandigheden en vakbondsvrijheid mag geen dode letter blijven. Om te kunnen opboksen tegen de macht van de bedrijven zijn ook internationale spelregels nodig. Er bestaan al heel wat richtlijnen, maar die zijn niet afdwingbaar en verliezen zo hun effect. Het is tijd om waardig werk voor iedereen te garanderen! Om echt iets te veranderen is druk van onderuit, van vakbonden wereldwijd, nodig. En internationale solidariteit.
We kunnen op verschillende manieren solidair zijn met landarbeiders in het Zuiden. Financiële steun kan de capaciteit van de vakbonden vergroten. Contact met vakbonden en ngo’s wereldwijd zorgen voor een netwerk, een klankbord en een luidere stem op nationaal en internationaal niveau. Het IUF (Internationale vakbond voor voeding, landbouw en horeca) tilt het sociaal overleg tot het internationaal niveau. Vakbonden en ngo’s, zoals FOS, ABVV Horval en andere centrales en gewesten van ABVV roepen mee op tot actie in geval van ernstige schendingen en geweld. Zo roepen ze overheden ter verantwoording. Vakbondsvertegenwoordigers zetten de eis voor duurzame ketens op de agenda in de ondernemingsraden van hun bedrijven, gevestigd in andere landen. De internationale Make Fruit Fair campagne wil dan weer wereldwijd bewustzijn creëren en doet geregeld solidariteitsoproepen bij ernstige schendingen.
Vakbonden en labels; een match made in heaven?
‘Organic’ en ‘fairtrade’, de bewuste consument kent de labels maar al te goed. Het zijn op zich mooie initiatieven en sommige systemen hebben zeker verbetering gebracht voor kleine producenten die zich bijvoorbeeld verenigen in coöperatieven. Maar welke verbeteringen die systemen brachten voor de landarbeiders, de werknemers, is een ander paar mouwen. Vaak slagen de labels er niet in om het werk van onafhankelijke vakbonden te ondersteunen.
Om echt te kunnen werken is er een multistakeholdersaanpak nodig; een soort van sociaal overleg met vertegenwoordiging van de vakbonden en sociale partners, en controle door de overheid. Eerst en vooral moet een wettelijk kader de bedrijven verplichten de productieketen transparant te maken; met welke onderaannemers werkt een bedrijf? Naast de bedrijven, moet monitoring en controle ook gebeuren door de overheden en de vakbonden. Nu treden bedrijven binnen het labelsysteem vaak zelfregulerend op en kunnen zo ver gaan als ze zelf willen. Dit zorgt voor een wildgroei aan labels die weinig transparant zijn. Er zijn bedrijven die het echt goed willen doen, maar het vrijblijvende karakter van deze private initiatieven is problematisch.
“Private standaarden mogen geen vervanging worden voor het beleid dat er gekomen is door democratische en representatieve politieke processen.” Sharon Burrow, Algemeen Secretaris van het Internationaal Vakverbond (ivv)
Het is dus veel belangrijker om de nationale en internationale arbeidswetgeving te versterken ten gunste van de landarbeiders dan via deze vrijblijvende standaarden.
Mondiale productieketens verdienen een mondiale wetgeving en controle
Vele Europese bedrijven halen hun winst uit hun activiteiten buiten Europa, zoals tropische fruitplantages. Ze onttrekken zich van Europese regels omtrent arbeidsvoorwaarden, lonen en milieu. Vaak omdat ze werken met onderaannemers.
Op internationaal niveau zijn al stappen ondernomen om de rol en verantwoordelijkheden van de private sector uit te klaren in de weg naar duurzame ontwikkeling en de uitroeiing van armoede. Je hebt de conventies en verklaringen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) , de OECD richtlijnen voor multinationals, de VN richtlijnen voor ondernemerschap en mensenrechten, enzovoort. Al hebben ze allen het doel privé spelers ter verantwoording te roepen, toch hebben ze een eerder vrijblijvend karakter. Landen moeten dringend een bindende wetgeving aannemen op nationaal, regionaal en internationaal niveau, met inspraak van het middenveld, inclusief onafhankelijke vakbonden.
Wat kan jij doen?
- Steun FOS. Met jouw bijdrage kunnen wij vakbonden in het Zuiden helpen om een netwerk uit te bouwen om zo sterker te staan in hun onderhandelingen met de werkgevers en de overheden.
- Volg FOS op facebook en twitter, abonneer je op de e-nieuwsbrief en blijf zo op de hoogte van solidariteitsoproepen met onze partners en andere politieke acties voor eerlijk fruit.
- Stel vragen in je supermarkt. Vraag hen naar de herkomst van het fruit en hun fairtrade beleid.
- Koop fairtrade fruit in de supermarkt of de Oxfam Wereldwinkels.
- Koop lokaal
- Ben je vakbondsvertegenwoordiger; zet duurzame productieketens mee op de agenda van de ondernemingsraad van jouw bedrijf.
- Steun de Make Fruit Fair-campagne en neem het op voor arbeidsscheidingen in de sector.
Nog niet overtuigd?
Dat is jammer. Misschien overtuigen deze straffe getuigenissen je!
“Waar sterke vakbonden met multinationals onderhandelen zijn de resultaten beter. Multinationals zijn gevoelig voor hun imago.”
“Uitbuiting is geen ingrediënt voor een exotische fruitcocktail. Daarom blijven we ons inzetten voor fruitplukkers overal ter wereld!”
Samen met
FOS komt op voor eerlijk fruit samen met
Steun FOS
Wil je ons steunen in onze strijd voor eerlijk fruit? Doe een gift!
000-0000074-74
IBAN BE16 0000 0000 7474
BIC BPOTBEB1
Mededeling: EF2017
Voor giften vanaf 40 euro heb je recht op belastingvermindering en ontvang je een fiscaal attest.
