Just Transition (rechtvaardige transitie) verwijst naar het proces waarbij de overgang naar een duurzame, minder vervuilende economie niet alleen gericht is op het milieu, maar ook rekening houdt met de sociale en economische gevolgen voor werkers, gemeenschappen en regio’s die afhankelijk zijn van vervuilende industrieën. Het gaat erom dat de voordelen van deze transitie eerlijk verdeeld worden en dat zij die het zwaarst getroffen worden, de nodige steun en kansen krijgen zodat ze niet achterblijven. Dit betekent het creëren van eerlijke werkgelegenheid, sociale bescherming en het waarborgen van waardige jobs voor wie anders mogelijk buitengesloten wordt.
Ontdek ons digitale platform over just transitionhier.
Sociale rechtvaardigheid = key
Overal ter wereld voelen we de effecten van klimaatverandering. Van de cyclonen in Mozambique tot overstromingen in Spanje. De klimaatcrisis vormt een ongeziene bedreiging voor onze gezondheid en arbeidsrechten. Toch wordt niet iedereen even hard getroffen en draagt niet iedereen dezelfde verantwoordelijkheid. Mensen in de meest kwetsbare situaties krijgen de hardste klappen, terwijl net zij het minst bijdragen aan de wereldwijde uitstoot. Bovendien beschikken ze ook nog eens over de minste middelen om zich hieraan aan te passen. Zo is de klimaatcrisis niet alleen een bedreiging voor de planeet, maar ook een nieuwe vorm van sociale onrecht. Hoog tijd dus voor een economie die niet alleen klimaatvriendelijk is maar ook sociaal rechtvaardig.
Voor bedrijven en wereldleiders lijkt de klimaatcrisis verre van prioritair. We kunnen niet aan de zijlijn wachten tot de grootste vervuilers het probleem zullen oplossen waarvan ze zelf rijk worden. Daarom blijven we ijveren voor een sterk middenveld dat druk kan uitoefenen en als tegenmacht kan dienen tegenover bedrijven die enkel op winst gesteld zijn. Alleen samen, in solidariteit, kunnen we een wereld creëren die voor iedereen leefbaar is.
Een rechtvaardige transitie is cruciaal voor de bescherming van kwetsbare groepen die het zwaarst getroffen worden, zoals o.a. werknemers in vervuilende industrieën. Het zorgt ervoor dat zij niet achterblijven, maar steun krijgen voor omscholing en nieuwe werkgelegenheid. Sociale rechtvaardigheid speelt hierin een sleutelrol, aangezien klimaatverandering de meest kwetsbare bevolkingsgroepen het hardst raakt.
In 2025 plaatsen FOS, ISVI en Solsoc dit thema hoog in hun agenda. Samen brengen we de campagne ‘JUST’, over rechtvaardige klimaattransitie. Hierin tonen we hoe klimaatoplossingen en sociale rechtvaardigheid hand in hand kunnen gaan. We delen concrete voorbeelden uit Latijns-Amerika en Afrika.
Wat is Just Transition? De strijd voor een eerlijke groene toekomstBron:www.youtube.com
Surf naar ons digitale platform en kom meer te weten over de projecten. We richten ons op drie sectoren die een grote impact hebben op klimaat en ongelijkheid:
De mijnbouw- en de energiesector: de impact op lokale gemeenschappen en milieu wordt onder de loep genomen, met focus op eerlijke arbeidsomstandigheden en duurzame alternatieven.
De voedingssector: de rol van landbouw en voedselproductie in een duurzame economie en de uitdagingen waarmee boeren worden geconfronteerd.
Daarnaast belichten we twee essentiële pijlers om een sociaal rechtvaardige transitie te waarborgen:
Sociale dialoog als motor voor verandering.
Toegang tot universele toegankelijke gezondheidszorg en sociale bescherming voor kwetsbare groepen.
GAPWUZ, Zimbabwe
GAPWUZ (Zimbabwe):
De ‘General Agriculture and Plantation Workers Union of Zimbabwe’ (GAPWUZ) is de Zimbabwaanse vakbond die landarbeiders verenigt. Via sociale dialoog ijveren ze voor thema’s zoals waardig werk, genderongelijkheid, toegang tot sociale bescherming alsook gezondheid en veiligheid. In de context van de klimaatverandering ondersteunt de vakbond boeren en landarbeiders bij het verduurzamen van de sector. Zo investeren ze bijvoorbeeld in zonne-energie op gezondheidsposten, waardoor landbouwgemeenschappen toegang hebben tot kwalitatievere gezondheidszorg.
AMSATI (El Salvador):
De ‘Asociación Agropecuaria Mujeres Produciendo en la Tierra’ (AMSATI) is de coöperatieve landbouworganisatie van en voor vrouwen in El Salvador. De organisatie versterkt lokale gezondheidscomités, opdat de Salvadoraanse bevolking meer inspraak krijgt in de nationale gezondheidszorg. In hun strijd voor een rechtvaardige klimaattransitie ondersteunt AMSATI duurzame landbouwprojecten, die rekening houden met de impact op mens en milieu.
GRUPO GUILLERMO FERGUSSON (Colombia):
De Colombiaanse ngo ‘Grupo Guillermo Fergusson’ strijdt samen met vakbonden en sociale organisaties voor het recht op gezondheid, in het bijzonder voor vrouwen, jongeren en de LGBTQIA+gemeenschap. Een rechtvaardige klimaattransitie is voor hen een sociale determinant voor gezondheid. Zo ondersteunen ze gezinnen bij de overgang van extractivistische monocultuur naar meer duurzamere vormen van landbouw, die minder schadelijk zijn voor mens en milieu.
Grupo Guillermo Fergusson, Colombia
Onze beleidseisen
Investeer in groene jobs en duurzame werkgelegenheid: Actief investeren in het creëren van groene jobs in sectoren zoals hernieuwbare energie, duurzame landbouw, circulaire economie en energie-efficiëntie is nodig. Deze werkgelegenheid moet waardig, veilig, goed en betaalbaar zijn. Vervang vervuilende jobs door duurzame en eerlijke werkgelegenheid die bijdraagt aan de energietransitie en het milieu.
Zet in op omscholing en bijscholing voor werknemers: Programma’s voor omscholing en bijscholing van werknemers uit vervuilende industrieën zijn nodig, zodat zij zich kunnen aanpassen aan de veranderende arbeidsmarkt. Toegankelijke en betaalbare opleidingsmogelijkheden moeten voor alle werkers beschikbaar zijn.
Sociale bescherming: Zorg voor vangnetten tegen klimaatgerelateerde werkloosheid en gezondheidsrisico’s, en creëer ruimte voor een inclusieve transitie die niemand achterlaat.
Stimuleer participatie: Zorg ervoor dat het middenveld op alle niveaus van besluitvorming wordt betrokken, zodat de transitie macht herverdeelt en voldoet aan de specifieke behoeften van lokale gemeenschappen.
Versterken van rechten voor werknemers: Het beleid moet de rechten van werknemers beschermen, inclusief eerlijke lonen, veilige werkomstandigheden, en deelname aan collectieve onderhandelingen, zodat zij een actieve rol kunnen spelen in de transitie.
Gendergelijkheid en inclusie: Beleidsmaatregelen moeten de specifieke impact van de transitie op vrouwen en andere kwetsbare groepen in aanmerking nemen. Er moet aandacht zijn voor het bevorderen van gendergelijkheid op de werkvloer, gelijke kansen en het betrekken van vrouwen bij besluitvorming rondom klimaatbeleid. Het is essentieel dat zij actief betrokken zijn bij het ontwikkelen van oplossingen en het nemen van beslissingen op het gebied van klimaatbeleid.
Regio-specifieke benadering: Beleidsmaatregelen moeten rekening houden met de verschillende sociale en economische contexten van regio’s. Regio’s die zwaar afhankelijk zijn van vervuilende industrieën moeten specifiek ondersteund worden met gerichte programma’s voor economische diversificatie en werkgelegenheidscreatie.
Zorg voor rechtvaardige klimaatfinanciering: De financiering van klimaatmaatregelen moet rekening houden met historische verantwoordelijkheden en de ongelijkheden tussen regio’s en bevolkingsgroepen, zodat de meest kwetsbaren adequaat ondersteund worden.
Deze beleidseisen zijn essentieel voor het realiseren van een rechtvaardige transitie die zowel ecologisch duurzaam als sociaal rechtvaardig is, en die iedereen in staat stelt om mee te doen in de overgang naar een duurzamere toekomst.
Klimaatverandering is een van de grootste uitdagingen van deze tijd. FOS sprak met Bart Demyttenaere, directeur beleid bij Solidaris en gynaecoloog. Hij benadrukt dat (hitte)stress zowel de menstruatiecyclus als de vruchtbaarheid kan beïnvloeden.
In deze editie van ons magazine staan we stil bij de onmiskenbare link tussen klimaatverandering en de sociale ongelijkheid die dit met zich meebrengt.
De impact van klimaatverandering op SRGR is een complexe en urgente kwestie die vaak over het hoofd wordt gezien in het bredere klimaatdebat. Vooral vrouwen, meisjes en andere kwetsbare groepen worden zwaar getroffen.
De gevolgen van de klimaatverandering onthullen nog maar eens hoe onrechtvaardig ons economisch systeem is. Een rechtvaardige klimaattransitie biedt ons de kans om een samenleving te creëren die klimaatneutraal is, zonder daarbij sociale ongelijkheden te creëren.
Just Transition benadrukt dat klimaatmaatregelen gepaard moeten gaan met sociale bescherming, eerlijke lonen en de mogelijkheid tot omscholing. De strijd voor klimaatrechtvaardigheid is onlosmakelijk verbonden met sociale rechtvaardigheid.
Ga naar ons nieuwe digitale platform over just transition: ontdek wat een rechtvaardige klimaattransitie écht inhoudt en hoe onze internationale partners zich wapenen tegen de klimaatimpact.
Laat je door hen inspireren en motiveren om mee te strijden voor een sociaal rechtvaardige en duurzame toekomst voor iedereen.
