Het debat over gendergelijkheid, -diversiteit en -vrijheid is steeds in ontwikkeling, waardoor er voortdurend nieuwe woordenschat opduikt om die realiteit te benoemen.
Omdat die begrippen soms wat moeilijk lijken en voor discussie kunnen zorgen geven we een aantal woorden mee die eigen zijn aan de strijd voor seksuele rechten.
Hierdoor ben je helemaal mee en kan je met gemak jouw rechten claimen!
Seksuele rechten
Wanneer je het opneemt voor seksuele en reproductieve rechten en gezondheid dan heb je het over verschillende dimensies van gezondheid: zowel de fysieke, sociale als mentale staat. Het gaat dus niet enkel over het al dan niet ziek zijn maar bijvoorbeeld ook over je recht op een bevredigend seksleven met wie en wanneer jij dat wil. Het gaat over je algemene gezondheid maar ook over je rechten om je eigen seksualiteit en lichaam te beleven zoals je wil. Je wil dat iedereen toegang heeft tot deze rechten. Je wil zo een gelijke samenleving.
Wij korten het begrip vaak af tot ‘seksuele rechten’, waarmee we de breedst mogelijke definitie van seksuele en reproductieve rechten en gezondheid bedoelen en alles wat daaronder valt.
Wat houdt 'man' of 'vrouw' zijn precies in?
Gender
Je hebt geslacht, wat op biologische kenmerken slaat, en je hebt gender. Het geslacht wordt (voor de meeste) bij de geboorte bepaald. Gender daarentegen is een sociale constructie van normen en verwachtingen die door de samenleving verbonden worden aan geslachtskenmerken. Het zijn politieke, historische, culturele en religieuze invullingen van mannelijk- en vrouwelijkheid.
Zie ook genderidentiteit: het gender waarmee iemand zich identificeert.
Zie ook genderexpressie: het gender dat iemand gebruikt om zichzelf te uiten.
Zie ook gendergelijkheid: de strijd voor gelijke rechten en behandeling van iedereen, ongeacht het gender waar die toehoort.
Zie ook: genderstereotypen: Bestaande stereotypen of clichébeelden omtrent binaire genderrollen. Het zijn veralgemeende en verkeerde opvattingen over wat vrouwen en mannen wel of niet zijn. Uit deze genderstereotypen, die discriminerend zijn en mensen ongevraagd in een rol duwen, vloeit seksisme voort (zie hieronder).
Seksisme en consoorten
Seksisme
Ruim beschouwd: alles wat een persoon afrekent op basis van seksuele en genderkenmerken en negatieve gevolgen met zich meebrengt. Genderstereotypen vormen hiervoor de basis. Seksisme komt vaak op de werkvloer voor en kan serieuze gevolgen hebben voor iemands veiligheid en welzijn.
De combinatie van man + explaining. Dit vindt plaats wanneer een man iets uitlegt aan een vrouw op een neerbuigende manier. Zo wil de man in de situatie (ongevraagd) zijn kennis ten toon spreiden over een bepaald antwoord, ervan uitgaande dat de vrouw in kwestie hier minder over weet.
Manterrupting
Samentrekking van man + interrupting of ‘onderbreken’. Tijdens vergaderingen domineren mannen veel vaker het gesprek. Ze eigenen zichzelf vaker het woord toe, door onder andere sneller te onderbreken.
Bropropriating
Het overnemen van een idee van een vrouw, zonder vorm van erkenning. Hierbij schrijft de man alle verdienste aan zichzelf toe, zo toont hij gebrek aan respect voor wie niet voldoet aan zijn ‘mannelijkheid’.
Tokenisme
Iemand aannemen die tot een minderheidsgroep behoort, vanuit een plichtmatig oogpunt of uit eigenbelang. Wanneer je als bedrijf een LGBTI-persoon toevoegt aan de raad van bestuur, louter om te kunnen stoefen dat zo iemand aanwezig is zonder echt input te verwachten, ben je niet goed bezig.
Misogynie
Het uiten van extreme vijandigheid of haat jegens vrouwen.
Zie ook Misandrie: het tegengestelde van misogynie, dus vijandigheid of haat jegens mannen.
Feminicide
Vroeger hoorde je wel nog eens ‘passiemoord’ vallen, deze verbloeming van de realiteit wordt hierbij achterwege gelaten. Feminicide staat synoniem voor moorden op vrouwen, enkel en alleen omdat ze vrouw zijn. Het begrip heeft een zware lading omdat het om extreem fysiek geweld gaat, waar genderongelijkheid achter schuilt en vaak al een geschiedenis van geweld aan vooraf gaat. De feminicide die wereldwijd plaatsvindt brengt overal mensen op straat en is zo een van de katalysatoren van de strijd voor seksuele rechten. Synoniem: femicide.
Zie ook overlever: een woord dat in Latijns-Amerika binnen de context van feminicide gebruikt wordt. Zo wil men mensen die met feminicide in contact komen niet langer wegzetten als louter slachtoffers.
Zie ook geweld vanwege gender: een koepel begrip die ook feminicide omvat. Het gaat hierbij over alle vormen van geweld en omvat alle genders. Synoniem: gendergeweld of gendergerelateerd geweld.
Patriarchaat
Een verwijzing naar een traditionele organisatie van de samenleving, die zorgt voor ongelijkheid tussen man en vrouw. Het patriarchaal systeem heeft een eigen ideaalbeeld van mannelijk- en vrouwelijkheid en vindt mannen belangrijker dan vrouwen. Mannen komen in bevoorrechte posities terecht ten opzichte van vrouwen. Alle genders krijgen te maken met een hele resem verwachtingen en normen waardoor ze ook allen slachtoffer zijn van het systeem.
Zie ook machismo: een term die gebruikt wordt om te wijzen op een toxische vorm van mannelijkheid. Door ultra-mannelijk te willen zijn, schaden velen het leven van vrouwen, kinderen, mannen en ook zichzelf. Een voorbeeld? Een president of minister die een politicus of activist kleineert voor zijn of haar uiterlijk, dat niet voldoet aan een ideaalbeeld.
Zie ook feminist: iemand die actie voert tegen een patriarchaal systeem.
Zie ook kapitalisme: een economisch systeem dat gebaseerd is op investering van geld en winstmaximalisatie. Dit waardestelsel bekijkt alles zo in termen van economische winst, ook mensen en hun relaties. Op die manier versterkt het ongelijkheden, ook tussen genders. Het is dan ook een patriarchaal systeem.
Zie ook Fallocratie: Een samenleving waar het mannelijke domineert. Mannelijke belangen zowel sociaal, cultureel als symbolisch gaan voor die van andere personen. Zo een samenleving ziet enkel het belang van mannelijke cisgenders.
Intersectionaliteit
Discriminatie en uitsluiting vinden niet alleen plaats op basis van geslacht, maar ook op basis van leeftijd, afkomst, sociale klasse, seksuele voorkeur en ga zo maar door. Deze kenmerken versterken elkaar en maken de ongelijkheid groter voor mensen die verschillende ‘minder gunstige’ kenmerken combineren. Zo heb je het als hoogopgeleide biseksuele vrouw nog ‘makkelijker’ dan een Pakistaanse moslima die geen opleiding kon volgen.
Geen enkele discriminatieachtergrond kan of mag onderschat worden. Intersectionaliteit is een steeds meer ingeburgerd begrip en vormt ook een van de vernieuwende strijdpunten van de vierde feministische golf (zie hieronder) die voor radicale gelijkheid pleit.
Reversed gender gap
Ook mannen en jongens kunnen nadelig ongelijk zijn tegenover vrouwen en meisjes. In heel wat landen liggen de zelfmoordcijfers en schooluitval hoger bij mannen dan bij vrouwen. De reversed gender gap is een uiting van het patriarchaal systeem (zie hierboven) dat een onhaalbare norm oplegt voor alle genders (zie hierboven) en is daarom ook een strijdpunt van veel activisten.
Vierde feministische golf
Wereldwijd staat een nieuwe generatie activisten op om hun rechten op te eisen. Daarbij gaat veel aandacht naar de strijd tegen geweld vanwege gender, maar ook naar intersectionaliteit (zie hierboven) en kritiek op het kapitalistische systeem dat patriarchaal is en steunt op sociale, culturele en politieke ongelijkheid.
Ook in vorm verschilt de vierde feministische golf met de vorige. Sociale media zorgen voor campagnes die een massa volk op de been brengen en wereldwijd gedeeld worden. Denk maar aan de hashtags #NiUnaMenos of #Metoo. Aan de hand van creatieve acties in het straatbeeld eist deze beweging haar plek op in de publieke ruimte.
Loonkloof
Het principe van ‘gelijk loon voor gelijk werk’. Ondanks dat de Europese en Belgische samenleving beweert iedereen naar inspanning te belonen, blijkt dat in praktijk niet het geval. De loonkloof tussen mannen en vrouwen blijft bestaan. Je vindt nog steeds een grote oververtegenwoordiging van vrouwen in kwetsbare beroepen of onbetaald (zorg)werk.
Zie ook Equal Pay Day: Jaarlijks is er een Equal pay day. Vanaf die dag hebben vrouwen hun loonachterstand op mannen voor dat jaar ingehaald.
Pinkwashing
LGBTI+-thema’s worden soms gekaapt voor commerciële of politieke doeleinden die de rechten van de beweging niet ten goede komen, maar andere belangen dienen. Groeperingen die tegen seksuele rechten zijn, proberen door die framing hun rechten in te perken en activisten monddood te maken. Hierbij spreken we, in analogie met greenwashing, over pinkwashing.
Voorbeelden zijn er wereldwijd. N-VA loopt maar al te graag mee in de gay-pride, maar heeft politici als Theo Franken in de rangen die openlijk extreme vormen van mannelijkheid promoten en alles wat daarvan afwijkt hekelen. In Bolivia werd de illegale interim-president Jeanine Áñez uitgeroepen tot feminist, terwijl ze seksuele rechten wil beperken. Intussen veranderen bedrijven als coca cola jaarlijks hun kleuren in die van de regenboogvlag, terwijl LGBTQ+-personen in hun fabrieken worden gediscrimineerd.
Eis je rechten op
Proficiat! Je bent nu volledig op de hoogte van de weerbare woordenschat van seksuele rechten!