Mozambique

Om de armoede en kwetsbaarheid te verminderen, zet de Mozambikaanse regering in op het creëren van banen. Ze heeft een nieuw kader voor sociale zekerheid ingevoerd, dat ook informele handelaren omvat, evenals gratis gezondheidszorg en onderwijs. De gezondheidsinfrastructuur is echter beperkt – meer dan de helft van de Mozambikanen moet een uur of langer lopen naar hun dichtstbijzijnde gezondheidsfaciliteit en medicijnvoorraden zijn regelmatig uitgeput. Er zijn slechts drie artsen per 100.000 mensen, een aandeel dat tot de laagste ter wereld behoort. De systemen om personeel op te volgen, te motiveren en te behouden zijn zwak. Eerstelijnshulpverleners zijn vaak slecht opgeleid en hebben beperkte managementvaardigheden.

Kwetsbaar voor klimaat

Mozambique is heel gevoelig voor de klimaatopwarming. Het land wordt geconfronteerd met diverse natuurrampen, waarvan de meest prominente overstromingen, droogtes en cyclonen zijn. Met meer dan 2.700 km kustlijn, negen internationale stroomgebieden, een grote afhankelijkheid van landbouwopbrengsten, veel armoede en een ontoereikende infrastructuur is Mozambique extreem gevoelig voor dergelijke klimaatschokken. De meeste Mozambikanen wonen langs de laaggelegen kust en ongeveer 80% van de bevolking is afhankelijk van zelfvoorzienende landbouw. Een verandering in de ecosystemen van het land heeft dus onmiddellijk gevolgen voor de bevolking.

Interne conflicten

Bericht

Q&A: conflict in Mozambique

Om de spanningen in Mozambique te kaderen stelde het FOS-team Zuidelijk Afrika een vraag-en-antwoordfiche op over de vroegere Portugese kolonie, een Q&A.

Lees verder

Hoewel Mozambique na het einde van de burgeroorlog in 1992 een lange periode van vrede en wederopbouw heeft doorgemaakt, zijn de conflicten in sommige delen van het land de afgelopen jaren opgelaaid. Een van die conflicten is de guerrillaoorlog die door Renamo wordt gevoerd. Die gewapende beweging werd opgericht na de onafhankelijkheid van Mozambique, en veranderde aan het einde van de burgeroorlog in een politieke partij. Hoewel Renamo als belangrijkste oppositiepartij aan verkiezingen heeft deelgenomen, heeft het nooit een meerderheid in het parlement behaald en kon het ook nooit aanspraak maken op het presidentschap. Dat leidde tot aanhoudende politieke spanningen met regeringspartij Frelimo, waarbij Renamo regelmatig protesteerde tegen verkiezingsuitslagen en fraude beweerde. De spanningen escaleerden in 2013 en leidden tot conflicten in het centrum van het land. Renamo riep in 2016 een staakt-het-vuren uit. Niettemin blijven de spanningen bestaan, omdat een afscheidingsbeweging van Renamo nog altijd actief is en strijders slechts langzaam demobiliseren. De vrede blijft broos.

De opstand door Renamo werd gevolgd door een islamitische opstand. Die begon in 2017 in Cabo Delgado, de meest noordelijke provincie van het land. Meer dan 3000 mensen zijn in het conflict omgekomen en nog eens 800.000 mensen zijn ontheemd. Velen wijten de opstand aan armoede, gebrek aan sociaaleconomische kansen, achterstelling, discriminatie, ongelijkheid en de frustraties van jongeren als gevolg van langdurige en onopgeloste conflicten in het land. De ontdekking van aardgas in Cabo Delgado heeft situatie verergerd. De lokale gemeenschappen hebben namelijk het gevoel dat ze geen sociaaleconomisch voordeel zullen halen uit de exploitatie van de natuurlijke hulpbronnen.

Mozambique heeft ook geleden onder de gevolgen van de covid-19-pandemie. De economische activiteit werd stopgezet in 2020 en 2021, wat leidde tot wijdverspreid banenverlies. Een andere zorg is de steeds repressievere regering. Journalisten zijn gevangen gezet omdat ze de regering bekritiseerden. Demonstranten worden lastiggevallen door de politie omdat ze basisdiensten zoals transport en elektriciteit eisen. De ruimte voor het maatschappelijk middenveld wordt steeds kleiner.

Weinig aandacht voor gender

Hoewel er veel wordt gedaan om die uitdagingen aan te pakken, zowel in eigen land als met de steun van internationale partners, wordt er weinig aandacht besteed aan de rol die gender speelt in een gezonde samenleving. Vaak wordt aangenomen dat al rond gender wordt gewerkt in initiatieven voor sociale bescherming, omdat veel sociale programma’s gericht zijn op vrouwen. Onderzoek toont namelijk dat vrouwen eerder geneigd zijn extra inkomsten te investeren in het welzijn van het gezin. De rol die genderrelaties spelen bij de effectiviteit van sociale bescherming in Mozambique is echter complexer. Gendernormen en -relaties kunnen van invloed zijn op het soort risico dat wordt aangepakt, de keuze van de soort sociale bescherming die wordt opgezet, bewustmakingsbenaderingen, publieke steun voor sociale vangnetten en, belangrijker nog, programmaresultaten.

Kortom, Mozambique is een relatief stabiel land met gunstige groeivooruitzichten, maar armoede, werkloosheid, genderongelijkheid en respect voor de mensenrechten blijven belangrijke aandachtspunten. Waar banen beschikbaar zijn, duikt de kwestie waardig werk op. Vaak zijn de lonen laag, is de werkgelegenheid onzeker en onregelmatig, en zijn de arbeidsomstandigheden, vooral voor vrouwen, zwaar en gevaarlijk.

FOS in Mozambique

We werken al meer dan twintig jaar in Mozambique. Door samen te werken met lokale organisaties streven we naar betere werk- en leefomstandigheden voor werknemers in de landbouwsector, de informele sector en onder huishoudelijk personeel. Zo hebben we een netwerk ontwikkeld van partners die een diep begrip hebben van de omgeving waarin ze opereren.

Voor het programma 2022-2026 hebben we gender geïdentificeerd als hoofdthema voor zuidelijk Afrika, inclusief Mozambique. Het programma erkent gendergelijkheid als basis voor het bereiken van duurzame ontwikkeling. We besteden aandacht aan het begrijpen van intersectionaliteit en de vele kwetsbaarheden waarmee vrouwen en de LGBTI+ gemeenschap worden geconfronteerd binnen de context van wereldwijde en lokale ongelijkheid. We streven naar wereldwijde solidariteit waarin gendergelijkheid een norm is, waarbij iedereen dezelfde waarden en kansen geniet, ongeacht geslacht, sociale klasse, leeftijd of etniciteit.

Het FOS-programma voor waardig werk onderschrijft daarom een inclusieve benadering van duurzame ontwikkeling. De interventies moeten bijdragen aan billijke toegang tot natuurlijke hulpbronnen, welvaart en welzijn voor iedereen.

Tine CornillieRegionaal coördinator Zuidelijk-Afrika Connie MussumirProgrammamedewerker Mozambique & Zuid-Afrika