In Bello, een gemeente ten noorden van de Colombiaanse grootstad Medellín is het om 20 uur al donker. Een straatje biedt een adembenemend zicht op de wijk. Een motorfietser raast voorbij, toetert en rijdt verder de trap af.
Een raam licht op. Gelach van vrouwen weergalmt. Een groepje vrouwen wacht vol ongeduld om hun verhalen te vertellen. Luz Edith Patiño, eigenaar van het huis, schenkt natilla in, een Colombiaanse traditionele pudding die hoort bij feest. Dit is de laatste samenkomst van de huishoudwerkers in Medellín dit jaar…
Opeisen
“In de sector van huishoudwerk, worden vooral vrouwen uitgebuit”, vertelt de projectmanager en penningmeester van vakbond Sintraimagra. Die organisatie verenigt huishoudwerkers in Colombia, zodat ze hun rechten kunnen opeisen. “We proberen iedereen te informeren over rechten. Bijvoorbeeld door workshops te geven. Ze hebben allen recht op waardig werk en moeten ervoor strijden.”
Dat blijkt niet zo eenvoudig. “Zo kan bijvoorbeeld lidmaatschap van een vakbond gevaarlijk zijn. Ik ken heel wat vrouwen die door hun engagement ontslagen zijn.”
Die woorden raken een gevoelige snaar. De stemming slaat plots om. De glimlach verdwijnt van de gezichten en wenkbrauwen worden gefronst. De vrouwen steken schuchter hun hand op. Ze willen hun verhaal delen.
Beatrice Castellon is de eerste die het woord neemt. Ze vertelt dat haar man een arbeidsongeval had en ze toen als huishoudster ging werken. Ze maakte vier dagen muren schoon en kreeg daar 30 000 peso per dag voor, het equivalent van 8 euro. “Aan het einde van de eerste dag was ik zo moe dat ik zelfs niet eens meer wilde ademen”, zegt ze. Beatrice is momenteel werkloos. Haar laatste werkgever heeft haar ontslagen omdat ze haar geen eindejaarspremie wilde betalen, het equivalent van 15 dagen werk.
FOS zet deze zomer de schijnwerpers op Colombia. Samen met lokale Colombiaanse organisaties en de Belgische organisaties Solsoc en ISVI maakten we het project Tierra de Lucha.
Een fototentoonstelling en een documentaire tonen de uitdagingen en de weerbaarheid van de Colombiaanse bevolking. Ook de strijd van Colombiaanse huishoudwerkers wordt uitvoerig belicht.
Realiteit
Hoewel Colombia niet vier conventies heeft geratificeerd van de Internationale Arbeidsorganisatie* is de realiteit er allesbehalve idyllisch. Volgens die internationale overeenkomsten zouden vrouwen beschermd moeten zijn op het werk en kunnen huishoudwerkers terugvallen op tal van rechten. Toch blijft het dagelijkse leven van Beatrice en haar collega’s een strijd.
Volgens een rapport van de École Nationale Syndicale, een ngo die zich inzet voor de verdediging van werknemers, zijn er aanzienlijke loonverschillen tussen mannen en vrouwen, maar ook heel wat hindernissen bij toegang tot de arbeidsmarkt en behoud van werk. In 2017 droeg slechts 34% van de vrouwen bij aan gezondheidszorg.
“Ik heb 13 jaar in een en hetzelfde huis gewerkt”, vertelt Marleny Amparo Patiño. “De eigenaar zei me dat ik geen recht had op sociale zekerheid. Ik had daarnaast ook geen eindejaarspremie, geen vergoeding voor vervoerkosten of andere voordelen.” Werken als poetsvrouw brengt nogal wat risico’s met zich mee. Arbeidsongevallen en gezondheidsproblemen gerelateerd aan het gebruik van schadelijke schoonmaakproducten zijn schering en inslag. Een van de vrouwen legt uit dat haar werd gevraagd de badkamer schoon te maken met de deur dicht. Daardoor konden de dampen niet weg. “Dan kan je hier dus niks komen doen!” was de reactie van haar baas.
De baas denkt dat je minderwaardig bent. Je maakt heerlijke pasta voor het gezin, maar je mag niet met ze mee-eten.
Gezien de vele uren die ze doorbrengen in gesloten ruimtes, zijn huishoudwerkers ook bijzonder kwetsbaar voor geweld en pesterijen. Volgens cijfers van het Colombiaanse ministerie van Arbeid werden in 2014, 1069 klachten ingediend voor intimidatie op de werkplek. Om nog maar te zwijgen van de vernederingen die ze dagelijks ondergaan.
“De baas denkt dat je minderwaardig bent”, getuigt Luz Dary met tranen in haar ogen. “Je maakt heerlijke pasta voor het gezin, maar je mag niet met ze mee-eten. Je moet rijst klaarmaken met eieren, die je uit een plastic bord ergens uit het zicht moet opeten.” Veel van de vrouwen op de bijeenkomst zijn alleenstaande moeders. Ze werken om hun kinderen eten te kunnen geven. Uit angst om hun baan te verliezen durven ze vaak niet reageren op dergelijke opmerkingen. Maar met hulp van de workshops van Sintraimagra staan ze op. “Ze wilden ons doen geloven dat we er alleen voor staan, maar we trokken onze ogen open en we voelen ons nu sterker”, zegt Luz Dary trots.
Een schoolvoorbeeld
In een van de volkswijken staat huishoudwerker Luz Edith de volgende dag vroeg op. Ze is een van de vrouwen die al verschillende opleidingen en steun kreeg van de vakbond. Ze sluit zich elke ochtend aan bij de duizenden pendelaars in Medellín en trekt met de metro naar het westen van de stad. Daar zorgt ze voor Amalia, een 84-jarige gepensioneerde dame. Ze bereidt haar eten, maakt afspraken bij de dokter en vergezelt haar daarheen. Ze gaat met Amalia wandelen en speelt met haar parques, een Colombiaans bordspel vergelijkbaar met backgammon. “Ze is een slechte verliezer”, fluistert ze glimlachend, zodat Amalia het niet kan horen. “Luz Edith werkt hier al drie jaar”, zegt haar werkgever, Claudia Chavera. “Bijna vier jaar”, corrigeert Luz Edith. Ze zijn al 20 jaar bevriend.
Toen de moeder van Claudia ziek werd, had Claudia iemand nodig om huishoudtaken op zich te nemen. Zo stelde ze Luz Edith voor om voor haar moeder Amalia te werken. “Helaas kan ik haar alleen het wettelijke minimum aanbieden, omdat ik me als lerares niet meer kan veroorloven. Maar ik betaal haar sociale zekerheid en eindejaarpremie,” voegt ze eraan toe. “Zij is echt mijn rechterhand. Ik weet niet wat ik zonder haar zou doen. Ik zou niet uit werken kunnen gaan want wie zou er voor mijn moeder zorgen? Wij vertrouwen huishoudwerkers ons dierbaarste bezit toe: onze kinderen, onze moeders, onze broers. Waarom zouden we hen niet alles geven wat ze nodig hebben?”, besluit ze terwijl ze Luz Edith een warme glimlach schenkt.
De verhalen van Luz Edith en alle huishoudwerkers in Medellín, tonen niet alleen dat het essentieel is om je rechten te kennen om ze te kunnen claimen, maar ook dat iedereen kan bijdragen aan een betere wereld door de rechten van anderen te respecteren. De gevoeligheid van Claudia voor de rechten van anderen, het bewustzijn van Luz Edith voor haar rechten maken het verschil.
Tijdens de *conferentie van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) in juni 2019, krijgt de strijd van Colombiaanse huishoudwerkers extra aandacht.
De IAO-conferentie brengt arbeiders, werkgevers en landen samen om regelgeving, de zogenaamde conventies, vast te leggen. Die zorgen ervoor dat arbeiders meer rechten hebben. Tijdens tal van vergaderingen bespreken afgevaardigden de situatie in verschillende arbeidssectoren, zoals huishoudwerk, en verschillende landen, zoals Colombia. Daarbij krijgen tal van thema’s aandacht. Zo is er extra aandacht op geweld op vrouwen, maar ook op de toekomst van arbeid in een veranderende wereld.
Met steun van FOS, Solidar en Solsoc kon ook de vakbond Sintraimagra iemand naar de internationale topontmoeting sturen. Berta Villamizar Jaimes zal er tijdens talloze vergaderingen en meetings de rechten van huishoudwerkers bepleiten. Zo kan ze de droom van waardig werk in Colombia kracht bijzetten.
Samen met
Dit artikel kwam tot stand met hulp van
