Zimbabwe, het vroegere Rhodesië, grenst in Zuidelijk Afrika aan Botswana, Zambia, Mozambique, Namibië en Zuid-Afrika. Er wonen ongeveer 17 miljoen inwoners en het land is qua oppervlakte meer dan tien keer zo groot als België. Al jaren zijn er politieke en sociale spanningen, die vooral in 2016 en 2017 nieuwe hoogtes bereikten. Om de huidige malaise in het land te kaderen, stelde FOS een vraag-en-antwoordfiche op over de vroegere Britse kolonie, een Q&A.
Wat gebeurt er in Zimbabwe?
De voorbije dagen regent het berichten over de situatie in Zimbabwe. Het lijkt erop dat het leger de macht heeft overgenomen. Ook al ontkennen ze formeel dat het om een staatsgreep gaat. De legertop spreekt over een vreedzame machtsoverdracht en het arresteren van criminelen in de omgeving van de president die “het land in gevaar brengen”. Er volgde een massamanifestatie in de grote steden om het nakende vertrek van Mugabe te vieren. Intussen is Robert Mugabe afgezet als leider van ‘zijn’ partij ZANU-PF, daarop weigerde hij zijn ontslag als president in te dienen. Op 21 november kwam dan toch het bericht, van de voorzitter van het Zimbabwaanse parlement, dat Mugabe “uit eigen wil” aftreedt. De weg voor Emerson ex-vicepresident Mnangagwa op het politieke ligt nu volledig open.
Komt het conflict uit de lucht gevallen?
De huidige gebeurtenissen zijn voor iedereen een verrassing, maar het conflict is al langer aan het opbouwen. FOS publiceerde twee weken geleden nog een artikel op Mo.be over de zenuwachtigheid naar aanleiding van de aankomende verkiezingen en de hevige opvolgingsstrijd binnen regeringspartij ZANU-PF, waarbij zelfs een poging tot vergiftiging van een van de kandidaten op het menu stond. De machtsstrijd wordt dus op het scherp van de snee gevoerd.
Wat is er gebeurd sinds de publicatie van dit artikel? Vicepresident Emmerson Mnangagwa werd uit zijn functie gezet, nadat hij al ontslag had gekregen als minister van Justitie en eerder dit jaar een vergiftigingspoging overleefde. Hij vluchtte samen met zijn familie naar Zuid-Afrika. Mnangagwa werd gezien als dé kandidaat om Mugabe op te volgen, met zijn verwijdering lag de weg open voor Mugabe’s vrouw, Grace, om de volgende president van Zimbabwe te worden. Maar nu staat Mnangagwa dus weer op het politieke toneel als hoofd van de partij ZANU-PF en gedoodverfde opvolger van Mugabe.
Het ontnemen van Mnangagwa was dus een brug te ver voor de vroegere bondgenoten van Mugabe en zijn vrouw: het leger, belangrijke personen en organisaties binnen de ZANU-PF zoals de Youth League en de oudstrijdersvereniging. Intussen nam het leger dus zelf de touwtjes in handen, ook al is er officieel nog geen sprake van een coup of van machtsoverdracht.
Wat doet een ngo als FOS in zo’n instabiel land?
Net in een land als Zimbabwe hebben de organisaties die nog stand houden onze hulp broodnodig. We ondersteunen vakbonden en gezondheidsorganisaties, die net als in de andere landen waar FOS actief is, strijden voor waardig werk en sociale bescherming. Naast de uiterst moeilijke politieke context, worden onze partners ook nog geconfronteerd met een in elkaar gestuikte economie. FOS laat hen echter niet in de steek. Zimbabwanen moeten net als iedereen recht hebben op degelijke arbeidsomstandigheden en een goede gezondheidszorg. Ze kunnen onze steun meer dan ooit gebruiken.
Wat zijn de gevolgen van het conflict voor FOS en haar medewerkers?
FOS heeft geen kantoor in Zimbabwe zelf, maar doet de opvolging vanuit het regionaal kantoor in Johannesburg in Zuid-Afrika. Het FOS-personeel is dus veilig, wel zijn alle dienstreizen en partnerbezoeken voor onbepaalde tijd opgeschort.
De communicatie met de FOS-partners is op dit ogenblik niet eenvoudig, heel wat kantoren zijn gesloten en heel wat organisaties hoeden zich op dit moment om uitspraken te doen. Wat begrijpelijk is, gezien de politieke dictatuur in Zimbabwe en de recente vervolging van activisten en raids op kantoren van middenveldorganisaties. FOS volgt de situatie nauw op met haar partners.
Wat nu voor Zimbabwe?
Het blijft speculeren wat de uitkomst van de gebeurtenissen zal zijn, maar sowieso blijft er reden tot bezorgdheid. Zelfs al is de rol van Mugabe uitgespeeld, de vraag is of een militaire coup met een machtsoverdracht naar ex-vicepresident Emmerson Mnangagwa een grote verbetering zal brengen voor de democratie. Daarvoor worden de eerstvolgende verkiezingen in 2018 al een eerste test. Oppositiepartij Movement for Democratic Change (MDC), ooit opgericht vanuit het middenveld, doet in elk geval een oproep aan de volgende machtshebbers om Zimbabwe om te vormen tot een volwaardige democratie.
Naast de politieke problemen, liggen er gigantische uitdagingen op economisch vlak. In de analyse die we twee weken terug publiceerden, vind je meer informatie over het economisch kerkhof dat Zimbabwe vandaag is. FOS droomt samen met onze partners en de miljoenen Zimbabwanen van een democratisch en welvarend Zimbabwe. We zullen hier ook de komende jaren ons steentje toe bijdragen.
“De vraag is of een coup met een machtsoverdracht naar ex-vicepresident Emmerson Mnangagwa een grote verbetering zal brengen voor de democratie”
We leven mee met onze bevriende organisaties op het terrein in Zimbabwe. FOS is verontrust dat de luidkeelse oproep tot meer rechten van tal van Zimbabwanen de laatste jaren steeds meer beantwoord wordt met repressie. We begrijpen dat de combinatie met een politiek instabiliteit het werk van onze partners bemoeilijkt. We hopen op de eerste plaats dat iedereen veilig is en het leed van de Zimbabwanen beperkt blijft. We zullen hen en de Zimbabwanen blijven steunen. Zeker nu, wanneer de nood het hoogst is.
Blijf op de hoogte
Blijf op de hoogte van de situatie in Zimbabwe: schrijf je in op onze nieuwsbrief!