Kaira Reece, secretaris Duurzame Ontwikkeling van het Verbond van Vakverenigingen van Noord- en Zuid-Amerika, CSA, vertelde hoe CSA vakbondsorganisaties begeleidt vóór, tijdens en ná de ratificatie van C190 in hun land. CSA doet dit door middel van opleiding over wat de conventie inhoudt en hoe ze een impact heeft op het leven van werknemers, door communicatie over de gedifferentieerde impact van geweld en intimidatie op vrouwelijke en mannelijke werknemers, over het feit dat vrouwen in bepaalde sectoren – zoals de huishoudsector – kwetsbaarder zijn, en door te tonen hoe C190 als input kan dienen voor collectieve onderhandelingen.
Om de weerstand van overheden en werkgevers in de regio tegen de ratificatie van C190 te overwinnen, is de rol van de vakbonden in alliantie met andere middenveldorganisaties en ook met de academische wereld cruciaal gebleken. Daarom is in eerste instantie een intern vormingsproces binnen de vakbond, die de conventie moet kunnen verdedigen, vaak noodzakelijk. Samen met andere organisaties kan de vakbond dan de bevolking, de werkgevers en de beleidsmakers ervan overtuigen de conventie te ratificeren. In Peru heeft dit gewerkt. Daar is een impulscomité opgericht met vakbonden, lokale en internationale NGO´s en andere sociale organisaties, dat een intense communicatiestrategie over geweld op het werk opzette met woordvoerders die klaargestoomd werden voor het publieke debat. Ook in Bolivia werd een sociaal platform tegen gendergerelateerd geweld opgericht dat in dialoog trad met wetgevers van verschillende politieke partijen en zo alvast hun steun kon winnen. In Guatemala sloegen middenveldorganisaties eveneens de handen in elkaar voor een bewustwordings- en lobbycampagne, maar stuitten ze op onwrikbaar verzet van de regering. Met de nieuw verkozen president bestaat er mogelijk wel een kans op ratificatie.
Het is echter de toepassing van C190 die de grootste uitdaging vormt, met of zonder ratificatie. Het is daarom belangrijk voor vakbonden en andere middenveldorganisaties om sociale monitoringprocessen op te zetten, info te verzamelen en te analyseren, en te communiceren in officiële en alternatieve media. In Colombia voerde partnerorganisatie Fergusson in samenwerking met Public Services International een onderzoek in de gezondheidssector uit om intimidatie en geweld in kaart te brengen en strategieën te ontwikkelen voor de preventie en aanpak ervan in overeenstemming met C190, waarbij het verband wordt gelegd met gezondheid en veiligheid op het werk. Als we bedenken dat geweld een directe invloed heeft op de gezondheid van de werknemer, dan is de link met gezondheid en veiligheid in de werkcontext snel gelegd.
Ook het verankeren van de inhoud van C190 in collectieve arbeidsovereenkomsten is cruciaal.
In Honduras en Nicaragua onderhandelen vakbondspartners in de maquilasector over de opname van genderclausules met aspecten van C190 in collectieve arbeidsovereenkomsten. Op die manier kan de bestaande wetgeving tegen geweld op de werkvloer overtroffen worden en kan de vakbond een actieve rol gaan spelen in het controleproces en het beleid van het bedrijf tegen geweld op het werk.
Building Workers International doet hetzelfde op transnationaal niveau in Latijns-Amerika. In oktober 2022 kon BWI na drie jaar moeizaam onderhandelen een raamovereenkomst met clausules over maatregelen om geweld, intimidatie en discriminatie te bestrijden ondertekenen met het cementbedrijf Argos. Dit geldt voor Colombia, Panama en Honduras terwijl enkel in Panama C190 geratificeerd is.
Daarnaast is waakzaamheid geboden in die landen waar C190 geratificeerd is. In vele van deze landen doen overheden en/of werkgevers immers pogingen de regelgeving te “downgraden”.
In Argentinië, waar C190 al van kracht is, is er een intervakbondsnetwerk over geweld en pesterijen opgericht, dat meer dan 120 lidvakbonden van de 3 vakbondskoepels samenbracht. Zij organiseerden in juli 2023 een eerste nationaal Congres over geweld en pesterijen op het werk. Een nationaal protocol inzake geweld en pesterijen op het werk met genderperspectief is collectief uitgewerkt en in staat van uitvoering, binnen de bedrijven én binnen de vakbonden. Dit moet dienen om de patriarchale cultuur die vaak te vinden is binnen vakbonden en ondernemingen aan te pakken. Maar ook hier is nog werk aan de winkel bij het uitschrijven en verspreiden van preventie- en interventieprotocollen over geweld en pesterijen op het werk, die vertrouwelijkheid garanderen, gratis en snel zijn, en interdisciplinaire teams voorzien om de uitbanning aan te pakken.
Deze kennisuitwisselingen over de ervaringen, actiemodellen en strijdstrategieën van verschillende organisaties uit diverse sectoren en landen waren een bron van inspiratie en motivatie voor alle deelnemers, ook voor de Belgische.
In België werd op 13 juni 2023 immers de ratificatie van C190 overhandigd aan de IAO. De ratificatie is een belangrijk onderdeel van het nationaal actieplan 2022-2027 ter verbetering van het welzijn van werknemers bij de uitvoering van hun werk. (Bron: https://abvv.be/belgie-ratificeert-iao-conventie-190) Op 13 juni 2024 wordt C190 in ons land van kracht. Intussen moeten wetgeving, instellingen en procedures aangepast worden.
Het laatste woord is hier dus nog niet over gezegd. 2024 brengt ons het vervolgverhaal.