Foro Salud heeft al heel wat ervaring met dergelijke controle in de zuidelijke regio Puno, en meer recent ook in de regio’s Cusco, Huancavelica, Huanuco en Piura. Met steun van fos hebben ze al deze ervaringen op een rijtje gezet in een document, en daar lessen uit getrokken om dit nu ook in Lima en andere regio’s uit te voeren. De regionale afdelingen van Foro Salud vertonen immers groot enthousiasme om hierin mee te draaien, ook al vereist het vrij intensief vrijwilligerswerk.
Het Spaanstalige begrip “vigilancia ciudadana” ruikt nogal naar burgerwachten, maar het gaat gewoon om het recht op participatie van de gewone burger in het gezondheidsbeleid van zijn land, dat we dus vriendelijker kunnen vertalen als “sociaal toezicht”. Net zoals in België de mutualiteiten een oogje in het zeil houden en toekijken op het goede verloop van de publieke gezondheidszorg en de nodige beleidsvoorstellen lanceren, gebeurt dit ook in Peru, zij het nog in een embryonale fase.
Hoe verloopt dergelijk sociaal toezicht concreet ? Door Foro Salud opgeleide vrijwilligers (in de praktijk bijna uitsluitend vrouwen) sluiten een akkoord met de ziekenhuisdirectie en de lokale ombudsdienst dat ze op welbepaalde dagen en uren de zorgverstrekking in het ziekenhuis zullen controleren en de patiënten hierover ondervragen. Hiertoe krijgen ze een accreditatie en de nodige vragenlijsten en formulieren.
Deze vrijwilligsters controleren o.a. of de patiënten de nodige informatie krijgen en stipt aan de beurt komen, of de geneesheren hen respectvol en met de nodige privacy behandelen, of de patiënten de nodige bewijsstukken en gratis geneesmiddelen krijgen zonder extra kosten te worden aangerekend, of hun inheemse gewoontes gerespecteerd worden (bvb. het recht op een verticale bevalling), of er concrete klachten zijn over hun behandeling, …
Op het einde van elke maand zitten de vrijwilligsters samen met Foro Salud om te bespreken hoe de dienstverlening in het ziekenhuis verloopt en wat er beter kan. Ze stappen met hun verslag naar de ziekenhuisdirectie om concrete aanbevelingen te formuleren. Nadien keren ze terug om toe te zien op de uitvoering hiervan. Bij ernstige klachten (bvb. ongewenste seksuele handelingen door een dokter) volgt de ombudsdienst verder het juridisch proces op.
Aangezien fos in de buurlanden Ecuador en Bolivia gelijkaardige initiatieven steunt, organiseren we ook uitwisselingen van ervaringen tussen onze partners. Zo gingen de vrijwilligsters van de Ecuadoriaanse vrouwenbeweging Movimiento Mujeres por la Vida begin augustus een kijkje nemen in Piura (tegen de grens met Ecuador), om te zien hoe het sociaal toezicht van Foro Salud daar verloopt.
“We zien dit sociaal toezicht niet enkel als een manier om de dienstverlening te verbeteren”, legt algemeen secretaris Stephanie Jeri van Foro Salud uit, “maar ook als een doel op zich, namelijk het recht op gezondheid en inspraak hierover. Het gaat er niet enkel om een beeld te krijgen hoe de dienstverlening op dit moment is. We geven informatie en vorming over de rechten van patiënten, we maken hen bewust dat ze ook voor die rechten kunnen opkomen. We willen geen problemen uitvergroten, maar samen met de ziekenhuizen en de overheid naar oplossingen zoeken.”
Dit klinkt allemaal perfect, maar in de praktijk loopt het niet altijd van een leien dakje. Vooral de geneesheren staan niet te springen om op de vingers getikt te worden door vaak ongeschoolde vrijwilligsters. Verpleegsters en ander personeel vertonen een grotere bereidheid om mee te werken, aangezien zijzelf ook vaak bepaalde misbruiken willen aanpakken, en de vrijwilligsters zien als een belangrijke en nuttige brug tussen ziekenhuis en patiënten.
De voorbije weken konden de net opgeleide vrijwilligsters in Lima helaas niet aan de slag, omdat de 147 openbare ziekenhuizen in gans Peru sinds midden september stil lagen door de staking van zo’n 15.000 geneesheren voor een hoger loon. Hierbij gingen liefst anderhalf miljoen consultaties en 50.000 operaties verloren, tot grote ergernis van de patiënten. Op 20 oktober werd de staking echter tijdelijk opgeschort, toen de geneesheren een deel van de gevraagde opslag kregen.
Peilingen wijzigen overigens uit dat een ruime meerderheid van de bevolking akkoord gaat met een forse loonsverhoging, omdat de geneesheren tot de slechtst betaalde van het continent behoren en daarom massaal emigreren. Ze wenst echter ook dat beter betaalde geneesheren hen in de toekomst beter verzorgen: meer tijd uittrekken per patiënt, hun medisch probleem grondig uitleggen, hen vriendelijk behandelen, geen dure geneesmiddelen aansmeren, …
Om hogere lonen aan betere kwaliteit te koppelen, kan het sociaal toezicht door de vrijwilligsters van Foro Salud net een cruciale rol spelen. Met de steun van fos staan ze er klaar voor, eerst in Lima en daarna ook in Cajamarca en Tacna.