Wat is de achtergrond van deze gewelduitbarsting in een land dat als veilig bestempeld wordt? En welke gevolgen heeft deze crisis voor de politieke – en sociaal-economische ontwikkeling ? Hoewel het nog te vroeg is om conclusies te trekken, vroeg FOS Pedro Ortega (van FOS-partner CST-ZF) en Enrique Picado (van FOS-partner MCN) naar verheldering.
De Nicaraguaanse overheid lanceerde besparingsmaatregelen om de financiering van de sociale zekerheid te stabiliseren. Het protest hiertegen ontaardde in geweld. Waarom ging de bevolking niet akkoord met die maatregelen?
Pedro Ortega: “De hervorming van de sociale zekerheid werd per decreet ingevoerd. Er is nooit een overleg geweest tussen belanghebbenden. Daarnaast waren de werkgevers al niet tevreden doordat er in 2013, in het kader van een andere hervorming, een verhoging van hun bijdrage werd doorgevoerd, die het systeem financierbaar moest houden tot 2026. Daar is niets van terecht gekomen. De regering krijgt hiervan de schuld omdat ze de interne corruptie niet aanpakt en het systeem belast met populistische programma´s zonder financiering. Toch hebben ook de werkgevers schuld, want zij zijn medeverantwoordelijk voor de corruptie binnen het bestuur van de sociale zekerheid.
Het recente decreet betekende een nieuwe verhoging die niet zo maar kan worden doorgerekend bij reeds lopende contracten die al voor het hele jaar afgesloten zijn. Ook voor kleine ondernemers kan de aangekondigde verhoging betekenen dat zij terugvallen naar de informele sector. De gepensioneerden waren woest omdat de voorziene verlaging van hun pensioenen zelfs ingaat tegen de grondwet.
Onze koepelorganisatie CST was enorm kwaad dat we niet vooraf zijn geraadpleegd. De regering heeft alleen gesproken met een select groepje aan handen en voeten gebonden leiders van FNT (Frente National de Trabajadores), voor ons kwam het decreet als een totale verrassing. We hadden juist een tien-puntenplan uitgewerkt voor deze publieke discussie. We zouden dit plan lanceren op 1 mei.”
Waardoor is het protest en de crisis zo geëscaleerd?
Pedro Ortega: “Het protest begon met een klein groepje gepensioneerden die gesteund werden door studenten. Deze studenten reageerden uit idealisme en waren een week daarvoor reeds geactiveerd vanwege de grote brand in het natuurreservaat Indio Maíz, waarbij de regering veel kritiek kreeg vanwege haar weinig effectieve aanpak en gebrek aan transparante informatievoorziening. Videobeelden laten zien hoe vervolgens de georganiseerde groepen van de Sandinistische Jeugd met knuppels en mortieren de aanval inzetten. Het werd een strijd van David tegen Goliath, waarbij de Sandinistische Jeugd door de politie werd ondersteund met traangas en rubberkogels en uiteindelijk door ook met scherp op de demonstranten te schieten. De omringende woonwijken zijn als reactie mee in beweging gekomen, vervolgens zijn studenten en menigten op andere plaatsen uit solidariteit in opstand gekomen.
Ik zie het als een opeenhoping van verschillende frustraties die tot uiting kwamen: het geweldadige politieoptreden, maar ook de boosheid over de hervorming en over het afschaffen van de energiesubsidie de laatste maanden. Het was ook een uitlaatklep voor mensen binnen het FSLN die al lange tijd ontevreden waren en zich bij de protesten voegden. Ook een deel van onze leden heeft zich bij de protesten in Masaya gevoegd. Officieel kunnen we het ons niet permiteren om ons openlijk tegen de regering te keren, maar we hebben natuurlijk gepensioneerden binnen onze koepel en de leden binnen onze textielvakbonden hebben hen uit solidariteit gesteund.”
“Deze recente crisis heeft mensen doen veranderen, ook veel voormalige sandinisten hebben zich vanwege de doden afgewend van het FSLN”
Nicaragua doet het de laatste jaren economisch niet slecht, ook de minimumlonen zijn gestegen. Waarom dan toch die onrust?
Pedro Ortega: “Het harde politieoptreden heeft veel mensen de ogen geopend. Deze recente crisis heeft mensen doen veranderen, ook veel voormalige Sandinisten hebben zich vanwege de doden afgewend van het FSLN. Het is echter niet voor het eerst dat de partij met geweld protest de kop indrukt. Alleen heeft het deze keer tot veel massalere reacties vanuit de bevolking geleid.
Mensen zijn het autoritairisme van het FSLN zat. Door de concentratie van de macht in de handen van Ortega en zijn vrouw (Rosario Murillo) zijn ze het contact met de realiteit verloren en weten ze niet meer wat er leeft onder de bevolking. Het maakt ze intolerant waardoor ze onlogische beslissingen nemen. Werknemers in de publieke sector zijn het bijvoorbeeld zat om verplicht te worden om deel te nemen aan allerlei politieke marsen en campagnes waar ze zelf niet achter staan. Ook het opkomen voor arbeidsrechten is de laatste jaren steeds moeilijker geworden. Als meer autonome vakbondskoepel worden we door het ministerie van arbeid consequent gediscrimineerd, en onze sociale protesten in textielfabrieken zijn al verschillende keren hardhandig de kop ingedrukt. We moeten als vakbond toegeven dat de studenten ons een les hebben geleerd. Zij vormen een grote inspiratie van hoop en verzet op dit moment.”
“Er is geen sprake van een politieke partij maar van twee personen. Zij beslissen alles en treden op met grote arrogantie.”
Enrique Picado: “In Nicaragua is er geen politieke partij aan de macht maar twee personen. Zij beslissen alles en treden op met grote arrogantie. Historisch gezien vergelijk ik de huidige crisis waarin het Frente zit met de crisis begin jaren negentig. Het FSLN leed toen een volsterkt onverwachts electoraal verlies omdat ze niet tijdig luisterde naar wat er leefde en dat herhaalt zich. De crisis was heel diep en het FSLN was toen verplicht om opnieuw een electorale basis op te bouwen. Toen zei men ook: ‘Wat is er in godsnaam gebeurd in 1 dag?’
Dat gevoel is nu hetzelfde. Mensen kunnen niet bevatten dat de partij met zo veel geweld gereageerd heeft en er veel onschuldige doden zijn gevallen. Het imago en de steun aan het FSLN is in een paar dagen omgekeerd. Dat was te zien aan de enorme vredesmars die de maandag na de geweldadigheden plaatsvond. De boodschap was duidelijk: ‘Het FSLN moet veranderen’. Ik herken mij niet meer in dit FSLN en dat doet pijn. Sinds Ortega opnieuw aan de macht kwam in 2007 heeft het FSLN een ´rijst met mango´- koers gevaren (Nicaraguaanse uitdrukking voor een onmogelijk mengsel): een links discours maar tegelijkertijd de beste leerling van het neoliberale beleid voorgestaan door de Verenigde Staten. Het FSLN heeft naast democratisering een ideologische herrijking nodig.”
Via een nationale dialoog tussen regering, werkgevers, vakbonden, vertegenwoordigers van de studenten en andere sociale actoren tracht men een einde aan de impasse te maken. Deze dialoog zal gefaciliteerd worden door de Katholieke kerk. Hoe zien jullie de perspectieven voor de ontwikkeling hiervan?
Pedro Ortega: “Daniel Ortega is op dit moment in het nadeel en zal toegevingen moeten doen. Indien het een grote bestuurschaos wordt zullen de werknemers hiervan de dupe worden. We hopen dus dat de regering slim is en echte politieke consessies zal doen die verder gaan dan enkel de sociale zekerheid. Ze moet de condities creëren, die een stabiel bestuur van het land mogelijk maken, onpartijdige opheldering en juridische vervolging van de geweldsdelicten, en een overgangstraject voor de organisatie van eerlijke en vrije verkiezingen in 2021. Als er binnen een maand echter geen vooruitgang wordt geboekt, zal de Katholieke kerk haar facilitering staken en kan er opnieuw een sociale explosie uitbreken.”
Enrique Picado: “Studenten en andere politieke groeperingen willen dat Ortega nu al aftreed. Ik ben het hier niet mee eens en hoop dat het FSLN het regeringsmodel verandert en de grondwet respecteert. Er is iemand nodig die het land bijeen kan houden. Ook het bedrijfsleven stuurt hier volgens mij nog steeds op aan. Het is niet zo dat de ondernemers fan zijn van het Frente of zich met Ortega verbonden voelen, maar de afgelopen jaren heeft het FSLN hen bewezen dat het economische stabiliteit kan garanderen. Bovendien dreigt er een vacuüm aangezien er op dit moment geen politiek alternatief is. Er is geen politieke oppositiepartij van betekenis, al is het mogelijk dat onder druk van deze crisis de oppositiekrachten zich verenigen en er nieuwe leiders opstaan. Vergeet daarnaast niet dat als het FSLN van de ene op de andere dag uit de macht zou worden gezet ze een grote capaciteit heeft om het land te ontwrichten en te destabiliseren. Dat is ook begin jaren 90 al gebeurd.
Als er geen werkelijke veranderingen plaatsvinden op basis van de dialoog, zal de druk vanuit de bevolking echter opnieuw opsteken. President Ortega is zelf altijd heel bewust geweest van het belang van de druk van de massa om dingen te veranderen. Ik hoop dus dat Daniel en zijn vrouw dit signaal voldoende hebben begrepen. Alleen zo kan het FSLN met haar zo belangrijke merknaam overleven. Ze zullen een veel toleranter en democratischer beleid moeten voeren. Binnen het FSLN is ook heel veel kritiek op het feit dat de vrouw van Ortega op dit moment aan de touwtjes trekt en Daniel Ortega zich nog nauwelijks vertoont.
De zoon van Carlos Fonseca (stichter van het FSLN) zei al: “We moeten autokritisch zijn en durven toegeven dat we fouten maken. De constante boodschap aan onze leden dat we alles goed zouden doen is funnest en maakt dat fouten zoals corruptie en centralisatie in de besluitvorming niet gesignaleerd en gecorrigeerd worden. Zo vervreemden wij onze basis van ons en degenereert de partij.”
Blijf op de hoogte
Meer weten over het protest in Nicaragua? Schrijf je in op onze nieuwsbrief!