1. Legaal migreren is steeds moeilijker
Zuid-Afrika kent een progressieve wetgeving op vlak diversiteit, niet voor niets spreekt men over de regenboognatie. Maar enkele recente wetswijzigingen op vlak van asiel en migratie zetten dat beeld op haar kop.
Dawu Sibanda: “Asiel aanvragen wordt plots een moeilijk proces, de procedure wordt makkelijker opschortbaar en de voorwaarden enorm strikt. Intussen wordt de integratie van asielzoekers bemoeilijkt. Een eigen zaak beginnen, werken en studeren zal een uitdaging zijn voor velen. Wie nog durft betrokken te zijn bij de politiek in het thuisland, dreigt zelfs gedeporteerd te worden. De wetgeving staat in fel contrast met de grondwet die iedereen vrijheid van vereniging en expressie belooft.”
2. Mensenrechten staan onder druk
De wetswijzigingen kwamen er na een golf van xenofoob geweld, gericht tegen migranten. De manier waarop de amendementen snel in elkaar zijn gestoken, verklaart dat ze indruisen tegen mensenrechten. Daarvoor krijgen ze ook heel wat tegenkanting uit het middenveld.
Dawu Sibanda: “De amendementen ondermijnen verschillende internationale verdragen die racisme, discriminatie en xenofobie aanklagen. Tal van advocaten en middenveldorganisaties wijzen er ook op dat ze de regeringsdoelstellingen op vlak van uitroeiing van racisme en xenofobie ondermijnen”
3. Verpletterende verantwoordelijkheid van politiek
Migranten worden enerzijds opgedeeld in legaal-illegaal, maar ook tegenover de ‘gewone Zuid-Afrikaan’ geplaatst en zo gestigmatiseerd. Dat gebeurt niet alleen in de media, maar wordt versterkt door politiek. Zij gebruiken migratie als excuus voor de tekortkomingen van de Zuid-Afrikaanse samenleving.
Dawu Sibanda: “De Zuid-Afrikaanse post-apartheidssamenleving wordt gekenmerkt door criminaliteit, werkeloosheid, ongezondheid en ongelijkheid. De aanwezigheid van landverhuizers moet het structurele onvermogen van politici verklaren. De analyse voor politici is daarom simpel: Ebola? De schuld van migranten. Onleefbare jobs en werkloosheid? De schuld ligt bij nieuwkomers. Nochtans zijn die problemen vaak groter in de buurlanden, wat dan ook weer verklaart waarom er veel migratie is naar Zuid-Afrika.”
4. De hele samenleving opgehitst
Ook in de privésfeer, in de werksfeer en op straat wordt de politieke analyse overgenomen. Vooral op economisch vlak leeft voor velen het vooroordeel dat zwarte migranten jobs afnemen en de kwaliteit van werk de dieperik in sleuren.
Dawu Sibanda: “Verschillende academici beschouwden dit als een nieuw soort racisme tegen zwarten. Maar dan specifiek cultureel racisme gericht tegen zwarten uit buurlanden. Het racisme is dus niet louter op basis van ras, maar op basis van culturele verschillen en verschillen in taal, accent en gewoontes. Anders dan het racisme in tijden van apartheid dus.”
5. Gelijkenissen met België
De culturele verschillen tussen mensen blijken in combinatie met druk op sociaal-economisch vlak en sociale bescherming een handig instrument voor xenofobie en discriminatie. Op dat vlak zijn er parallellen tussen Zuid-Afrika en België.
Dawu Sibanda: “Politieke keuzes verhogen de economische druk op de lage en middenklasse. De oorzaak hiervan wordt verlegt naar migratie. Migratie wordt door sommige politieke partijen bekeken in termen van economische en culturele kost, terwijl migratie in de eerste plaats rond mensenrechten en sociale rechtvaardigheid moet draaien.
Het gevolg is dat wetgeving zich in beide gevallen wreekt op landverhuizers. In Zuid-Afrika zijn er de wetswijzigingen, in België wordt het steeds moeilijker om als migrant te genieten van sociale beschermingssystemen. Denk aan de plannen van de Vlaamse overheid om migranten en vluchtelingen voor hun erkenning geen kindergeld meer te geven. Dergelijke wetgeving wordt aangebracht met anekdotisch bewijs dat intussen de geesten in het land verziekt.”
‘In essentie gebruikt men migratie om een falend beleid op vlak van waardig werk, ongelijkheid en fiscaliteit toe te dekken’
Maar niet alle tendensen in Zuid-Afrika zijn gelijklopend met die in België. Er zijn ook verschillen.
Dawu Sibanda: “In België ‘plukken migranten het systeem kaal’. In Zuid-Afrika ligt de nadruk op de jobs die ze ‘afnemen van de Zuid-Afrikanen’. Toch komt het in essentie op hetzelfde neer: het zoeken van een zondebok voor een falend beleid op vlak van waardig werk en sociale bescherming, gelijkheid en eerlijke fiscaliteit.”
Het discours ligt dus dicht bijeen, maar de uitwerking verschilt wel degelijk.
Dawu Sibanda: “In België zijn er tenminste nog programma’s voor wie asiel aanvraagt. Er is een vorm van begeleiding om de taal en gewoontes aan te leren. Maar ook die zijn ontoereikend. Asiel verkrijgen is steeds moeilijker en eenmaal aanvaard, vinden zelfs hoogopgeleide nieuwkomers moeilijk een job en huisvesting. De xenofobie blijft dus doorwegen.
De oplossing zou zijn om nieuwkomers meer bij het beleid te betrekken. Nu hebben ze geen inspraak in het beleid dat hen treft. Daarnaast is het belangrijk dat middenveld oog heeft op het verspreiden van correcte informatie, nog voor men verhuist. Zo kunnen ze zich voldoende voorbereiden op het migratiesysteem waarin ze zullen terechtkomen.”
Download
Klik hieronder en download het volledige essay van Dawu Sibanda.
