België is 3e exportland voor verboden pesticiden
België exporteerde tussen 2013 en 2021 meer dan 62 000 ton verboden werkzame stoffen voor landbouwgebruik, bijna 7000 ton per jaar, naar meer dan 70 landen buiten Europa. In 2021 nam de export toe tot bijna 13.000 ton. Agro-chemische bedrijven zoals Bayer en Syngenta behoren tot de grootste en machtigste producenten van pesticiden. Syngenta verzesvoudigde de export van verboden neonicotinoïden naar Brazilië van 153 ton in 2020 naar bijna 900 ton in 2021. Neonicotinoïden zijn zeer schadelijk voor bijen en andere bestuivers.
“De Belgische consument blijft in dit verhaal niet buiten schot”, zegt Serneels. “Uit recent onderzoek blijkt dat uit Brazilië geïmporteerde limoenen residuen van tot wel 7 verschillende pesticiden bevatten, waaronder neonicotinoïden en andere in de EU verboden stoffen. Blijft de Belgische regering de gezondheid van burgers opofferen ten voordele van de winsten van enkele multinationals?”
Jobs, jobs, jobs
De Croo wil op de pauzeknop drukken omdat hij vreest voor de impact van de Europese Green Deal op de werkgelegenheid. Ook de agrochemische lobby schermt met het verlies van jobs in deze discussie, maar werd in Frankrijk al in gebreke gesteld door de Senaat voor het verspreiden van misleidende informatie over mogelijk jobverlies. Uit de praktijk is gebleken dat het ingevoerde exportverbod geen impact heeft op de werkgelegenheid in de sector. “Wie durft erop vertrouwen dat de dezelfde bedrijven in België niet dezelfde praktijken hanteren? De export van verboden pesticiden bedraagt amper 5% van de totale omzet van deze bedrijven. De gevolgen voor de werkgelegenheid zullen ook bij ons uiterst beperkt of zelfs onbestaande zijn”, zegt Jonas Jaccard van humundi (ex-SOS Faim).
Wiens belangen?
De pesticidenindustrie verschuilt zich graag achter de “vraag uit importlanden” naar hun verboden producten. Maar ook in die importlanden groeit het verzet tegen het gebruik van deze pesticiden. De precaire werkomstandigheden waarin landarbeiders pesticiden gebruiken komt steeds vaker aan bod in de pers. Omdat alle controle op residuen op fruit en groenten voor de lokale markt ontbreekt, worden burgers in Peru blootgesteld aan producten die ongeschikt zijn voor consumptie. “Ook in Afrika groeit het verzet tegen deze gevaarlijke pesticiden. Onze partners documenteren momenteel de schadelijke gevolgen, zoals de impact van pesticidengebruik op de waterkwaliteit in dorpen in Burkina Faso.” aldus Suzy Serneels van Broederlijk Delen.
De Zuid-Afrikaanse feministische organisatie en FOS’ partner Women on Farms Project verenigt vrouwelijke landarbeiders in de Kaapregio. Sinds 2019 voeren ook zij een niet-aflatende strijd tegen het gebruik van schadelijke pesticiden op de wijngaarden. Maar liefst 67 van de pesticidensoorten die momenteel in Zuid-Afrika worden gebruikt, zijn verboden door de EU. Met alle schadelijke gevolgen van dien op de gezondheid van de landarbeiders en hun families die blootgesteld worden aan de pesticiden. Ze krijgen niet altijd de juiste gebruiksinformatie, wasvoorschriften en kledij.
Door de vraag naar pesticiden te benadrukken vertelt de industrie maar de helft van het verhaal. En focust ze vooral op haar eigen belang. De industrie gaat wel vaker selectief om met informatie, zoals blijkt uit een publicatie over het verzuim van pesticidenproducenten om een reeks onderzoeken naar neurotoxiciteit over te maken aan de Europese regelgevers. Daardoor konden de EU-autoriteiten geen betrouwbare veiligheidsbeoordeling uitvoeren.
Ondertussen geeft de chemische industrie buitensporige bedragen uit aan lobbywerk en worden voormalige kaderleden van de pesticidenlobby probleemloos tewerkgesteld in ministeriële kabinetten. “Is het negatieve oordeel van minister Clarinval over het voorliggende KB echt gebaseerd op weloverwogen afwegingen? Of werd het ingefluisterd door de pesticidenlobby? De verwevenheid tussen bedrijfswereld en politiek is enorm problematisch. Hoe kunnen de ministers een beslissing nemen in het voordeel van de wereldwijde volksgezondheid en arbeidsrechten als er andere belangen spelen? Dat gaat in tegen de spelregels van de democratie.” stelt Nicky Gabriëls van Viva Salud.
Wachten op Europa?
Het vooruitzicht op Europese regelgeving – die op dit moment volkomen hypothetisch blijft – mag in geen geval een excuus zijn voor de Belgische regering om niet te handelen. “De menselijke, sociale en ecologische gevolgen van de uitvoer van verboden pesticiden naar derde landen zijn bewezen. Daarom roepen wij de federale regering op om dit ontwerp van koninklijk besluit zo snel mogelijk integraal aan te nemen” zegt Michelle De Baene van FOS. “We hebben nu een unieke kans om een einde te maken aan deze cynische en giftige handel. Onze partners in het globale Zuiden rekenen erop dat België zijn verantwoordelijkheid neemt.”