Wat dat in de praktijk allemaal zou betekenen voor de landarbeid(st)ers, aangesloten bij de fos-partner CTARB (de Boliviaanse confederatie van landarbeiders in loondienst), is nog niet helemaal duidelijk. Wel is te verwachten dat, in de huidige omstandigheden, het beleidsvoorstel waar CTARB met steun van fos, de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) en het Nationale Instituut voor de Gezondheidsverzekeringen (INASES) de voorbije jaren aan werkte, wel nog pertinent maar waarschijnlijk niet meer haalbaar zal zijn. Het is immers weinig waarschijnlijk dat de werkgevers van seizoensarbeiders, die in erbarmelijke sociale en arbeidsomstandigheden in bv. de suikerrietsector werken en tevens weinig sociale drukkingsmacht hebben, in de toekomst zullen willen bijdragen aan een sociale ziekteverzekering als er een wet bestaat die de toegang tot gezondheid “gratis”– d.w.z. zonder directe kosten voor de patient (noch werkgever) – mogelijk zal maken.
Gratis bestaat niet
De regering zal die kosten echter wél moeten betalen en dus een groter staatsbudget moeten vrijmaken voor gezondheid. Waar de Staat dit extra geld vandaan zal halen is nog niet duidelijk. Het meest logische zou zijn dat serieuze en progressieve belastingshervormingen – waarbij diegenen die het meest hebben en/of het minste bijdragen aan het algemeen welzijn van een land, ook de meeste belastingen moeten betalen – meer geld in de staatskas binnenbrengen voor het bekostigen van het sociale (zekerheids)beleid. Maar dergelijke drastische wijzigingen die de kern van het neoliberale systeem aanpakken en indruisen tegen de machtige plaatselijke economische belangengroepen zullen er zeker niet van vandaag op morgen doorkomen. Het is duidelijk dat de huidige regering een belangrijke sociale mobilisatie en burgerbeweging nodig heeft om te vermijden dat de ‘princiepsverklaring’ die deze wet is, dode letters op papier zouden worden.
Geen maat voor niets
De huidige Boliviaanse regering opteert dus duidelijk voor een door staatsgelden gesubsideerde toegang tot publieke gezondheid, naar het Engels model. Zijn dan alle inspannigen die de voorbije jaren werd geleverd met steun van fos om te komen tot een ontwerp van Decreet voor een contributieve sociale ziekteverzekering voor landarbeiders – gebaseerd op het huidige Boliviaanse model en ook het Belgische model van sociale ziekteverzekeringen waarbij vooral arbeid belast wordt – dan voor niets geweest? Integendeel! Dit voorstel kwam immers tot stand via een directe participatie van CTARB en zijn basisorganisaties, wat een heel proces van sensibilisatie en kennisverwerving rond de problematiek van sociale zekerheid in gezondheid teweeg bracht bij een arme en uitgesloten bevolking die gezondheid nooit als een recht maar als een luxe hadden beschouwd en ervaren. Dit groeiende sociale bewustzijn rond het feit dat toegang tot kwalitatieve gezondheid geen ‘cadeau’ is maar een fundamenteel mensenrecht dat door de staat moet gegarandeerd en mogelijk gemaakt worden, zal zeker ook in de toekomst moeten gemobiliseerd worden om de praktische vertaling van de goedgekeurde wet op te eisen.
Daarbij betekent het recht op gezondheid veel meer dan enkel toegang tot recuperatieve gezondheidsdiensten! Het betekent dat de staat ook sociale minima garandeert, de zogenaamde sociale determinanten van gezondheid: waardige en veilige werkomstandigheden; een minimuminkomen; een veilig transportsysteem; kwalitatieve sanitaire basisvoorzieningen (onzuiver water is nog alijd een belangrijke achterliggende ziekte- en doodsoorzaak!), enz.
Een stap in de goede richting
In dit opzicht is het waard te vermelden dat de CTARB in november 2009 een collectieve overeenkomst kon afsluiten met de Kamer van Landeigenaars en Veetelers van de Oostelijke Regio waarin oa. de noodzaak en de wil benadrukt werden om een waardig loon uit te betalen, alsmede de sociale arbeidsvoordelen (ziekteverzekering, pensioenen, enz,) binnen de sector. Wat voor ons Belgen evidente wettelijke arbeidsminima zijn, wordt in landen zoals Bolivia – waar de werkrelaties en omstandigheden in kritieke toestand verkeren – onderhandeld via collectieve overeenkomsten. In CAO´s zouden voordelen “die bovenop de nationale wetten komen” onderhandeld moeten worden, maar in de Andeslanden is dit dikwijls niet duidelijk. Noch voor de syndicale leiders, noch voor de werkgevers en dikwijls niet eens voor de plaatselijke arbeidsautoriteiten.
De weg naar een echte democratische burger- en sociale participatie in het sociale en gezondheidsbeleid in Bolivia, is nog heel lang. Vooral in de afgelegen rurale gebieden waar nog steeds een groot percentage van de bevolking verstoken is van menswaardige levensomstandigheden, functioneel analfabeet is en een dagelijks gevecht moet leveren om voldoende eten op tafel te kunnen zetten op het eind van de dag. In dergelijke omstandigheden blijft weinig tijd en energie over voor ‘sociale strijd’ en is het bewust maken van mensen rond hun rechten op zich een hele uitdaging en een waar titanenwerk. Het feit dat syndicale leiders van landbouwvakbonden aandacht beginnen schenken aan thema´s zoals sociale zekerheid en gezondheid is op zich al een stap in de goede richting.