Mozambique kent een enorme kloof tussen arm en rijk. 70 % van bevolking woont op het platteland en probeert te overleven van kleinschalige landbouw. In de hoofdstad Maputo, daarentegen, springen de private klinieken als paddestoelen uit de grond. Ze varen wel bij de toenemende koopkracht van de lokale elite en de groeiende, maar nog steeds zeer kleine middenklasse. Voor de arme bevolking in de uitgestrekte sloppenwijken van Maputo, maar ook voor de mensen op het platteland, is gezondheidszorg alles behalve vanzelfsprekend. Mozambique telt minder dan 1000 artsen op een bevolking van 21 miljoen inwoners. In België zijn er meer dan 400 artsen per 100.000 inwoners. Volgens cijfers uit 2007 van onder meer Unicef stierven per 100.000 bevallingen 520 vrouwen in het kraambed. Ook bij zuigelingen en kinderen onder de vijf jaar zijn de sterftecijfers hoog: 138 kinderen op 1000 vonden de dood.
Horacia Amosse coordineert sinds 2 jaar het gezondheidsprogramma van de Provinciale Unie van Kleinschalige Boeren in Manica (Ucama), partner van fos. Het gezondheidsprogramma wordt ook gesteund door De Voorzorg Limburg. Dat gezondheidsprogramma loopt in de meer afgelegen gemeenschappen in het centrum van de provincie Manica. Die liggen op vele tientallen kilometers van de Beiracorridor, de transportader vanuit de havenstad Beira naar de buurlanden Zimbabwe, Zambia en Malawi. Horacia: “Ondanks die bedrijvigheid, is het slecht gesteld met de gezondheid en de toegang tot gezondheidszorg van deze gemeenschappen. Zo zijn er de lange afstanden tot de gezondheidsposten en de gebrekkige kwaliteit van de dienstverlening. Chronische diarree gaat samen met de slechte voorzieningen op het vlak van water en sanitair. Daarnaast vormen vooral malaria en hiv/aids de grootste uitdagingen.”
Gezondheidsactivisten
Ucama is gestart met een programma voor het oprichten van gezondheidskernen. Deze teams van vrijwilligers moeten ervoor zorgen dat de gemeenschappen het lot van hun gezondheidszorg meer in eigen handen kunnen nemen. Op dit moment zijn er al 8 gezondheidskernen actief, met elk 6 activisten.
Een van hen, Simba Amosse, schetst de levensomstandigheden van de mensen in het dorp: “In de gezondheidspost van Mavonde moet je na een lange voettocht vaak lang wachten en er is een gebrek aan medicijnen die dan pas na dagen vanuit het plattelandsziekenhuis in Manica, op 85 km van Mavonde, gehaald worden. Toch dringen we er bij ernstig zieken, ook degenen die wel eens aan aids zouden kunnen lijden, op aan om naar Mavonde te gaan. We gaan er vanuit dat er hoop op behandeling is wanneer ze worden doorverwezen naar het plattelandsziekenhuis in Manica waar wel mogelijkheden zijn voor antiretrovirale behandeling. Gezondheidszorg is geen vanzelfsprekende zaak, het is iets om voor te strijden.”
Bewustmaking en thuiszorg
Voor gezondheid strijden, dat doen deze activisten zeer zeker. Ze nemen deel aan uitwisselingen met andere ngo’s en aan vergaderingen met ambtenaren, zodat ze inspraak krijgen in de prioriteiten binnen de regeringsplannen. Dat kunnen ze maar omdat ze weten waarover ze spreken en bijna dagelijks bezig zijn met de problemen van hun gemeenschap op vlak van gezondheid.
Sinds hun start in 2008 hebben de gezondheidskernen al meer dan 2600 huishoudens bereikt met voorlichting en sensibilisering over gezondheidsthema’s als hiv/aids, tuberculose, hygiëne…. In dezelfde periode bouwden ze 179 latrines voor alleenstaande moeders.
Bovendien zijn er in elke gezondheidskern twee activisten die aan thuiszorg doen. Ze leggen drie keer per week huisbezoeken af bij ongeveer 75 hiv/aidspatiënten. Maar er is maar zoveel dat een vrijwilliger kan doen. Gebrek aan voedsel of vervoersmiddelen, kunnen ook zij dikwijls niet verhelpen. Familie hebben die je helpt, blijft het belangrijkste voor de patiënten.
EHBO-kits
Om de uitbouw van gezondheidskernen te ondersteunen, zijn er middelen nodig. Onder meer EHBO-koffers voor de thuisverzorgers, staan hoog op de prioriteitenlijst. De thuisverzorgers hebben momenteel 16 medische kits met verzorgingsmateriaal ter beschikking, zoals beschermingshandschoenen, een schort, een thermometer, maar ook pijnstillers, ontsmettingsmateriaal, gaas- en ander verband. Zeker de handschoenen zijn van groot belang om gezondheidsrisico’s voor de verzorgers uit te sluiten. Dat materiaal wordt opgebruikt en moet worden aangevuld, iets dat al gauw 4500 meticais (104 euro) per jaar en per kit kost.
Een kit is maar een kit: het allerbelangrijkste zijn de mensen van de gezondheidskernen die aan preventie of thuiszorg doen. Ze maken zelf deel uit van deze heel arme gemeenschappen, en kunnen het zich eigenlijk niet permitteren om zoveel tijd te steken in andere dingen dan hun eigen overleven. Om hun inkomensverlies te beperken is een compensatie onontbeerlijk. Op dit moment ontvangen de activisten een compensatie van 17 euro per maand. Dat is ook in Mozambique geen groot bedrag. Solidariteit is de eerste en laatste drijfveer van deze mensen.
De Voorzorg in actie
De Voorzorg Limburg steunt de gezondheidsactivisten en thuisverzorgers van Ucama. Van 1 april tot 1 mei verkopen vrijwilligers en personeelsleden van De Voorzorg en zijn vzw’s pennen onder het motto ‘Koop een MozamBIK’. De opbrengst hiervan is bestemd voor de EHBO-kits van de thuisverzorgers van Ucama.