Waarom ?
De belangrijkste diepere oorzaak is dat Fateh sinds de vorige verkiezingen in 1993 het feitelijk monopolie van de macht had en er alles aan gedaan heeft om de eigen getrouwen overal in het staatsapparaat, maar ook in de aan Fateh verbonden bewegingen zoals de vakbeweging, te krijgen. De interne democratie werd lamgelegd.
Een andere belangrijke factor is dat de bevolking Fateh verantwoordelijk stelt voor het vastlopen van het vredesproces, samen met Israëls beleid van bezetting en annexatie. Israël trad buitengewoon hard op tegen demonstranten, die daarom overschakelden van burger- naar gewapend verzet. Israël stelde handig de Palestijnse Autoriteit verantwoordelijk voor het geweld, zodat deze ook internationaal geïsoleerd raakte.
Ondertussen bouwde Hamas zijn basis verder uit, via moskeeën en sociale instellingen. Hamas voorzag de behoeftigen van geld, voeding en kleren. Hamas kon ook profijt halen uit het feit dat onder de bevolking het geloof leeft dat de terugtrekking van Israël uit Gaza het gevolg was van het verzet tegen de bezetting.
De linkse en centrum partijen zijn er niet in geslaagd een politiek en sociaal alternatief uit te werken, zodat de bevolking voor een gepolariseerde keuze tussen Hamas en Fateh stond.
Na de verkiezingen, met een onverwachte overweldigende meerderheid gewonnen door Hamas, stelt zich de vraag : wat nu ?
Hamas wordt door de Israël en de Westerse wereld als een terroristische organisatie beschouwd, die de Oslo akkoorden verwerpt. Na de verkiezingsoverwinning hebben Hamas-leiders al wel laten verstaan dat zij niet tegen de oprichting van een Palestijnse staat binnen de grenzen van 1967 en met Oost-Jeruzalem als hoofdstad zijn; ze zijn bereid Israël te erkennen op voorwaarde dat Israël de bezetting stopzet.
Ondertussen blijft Fateh verweesd achter, en zijn de kopstukken hun bevoorrechte posities kwijt die hen beschermde tegen beschuldigingen van corruptie en machtsmisbruik. Deze politieke en organisatie-crisis spreidt zich ook uit naar de sociale bewegingen en vakbonden die met Fateh verbonden zijn.
Wat nu ?
Een eerste scenario is de vorming van een regering van nationale eenheid. Hamas krijgt de controle over de Palestijnse Autoriteit, wiens bevoegdheden zouden beperkt worden tot sociaal en economisch beleid. Dit geeft de kans om de structuren van de PLO, de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, waarin alle politieke fracties, inclusief Hamas, gaan zetelen, te heractiveren, zodat deze de onderhandelingen met Israël kunnen op zich nemen.
Een tweede scenario voorziet het samengaan van Hamas met andere politieke fracties die ook de Oslo-akkoorden verwerpen, zoals PFLP. H. Barghouthi vreest dat dit scenario zal leiden tot open en zelfs gewelddadige confrontaties met Fateh die vreest om voor corruptie te worden aangeklaagd. Israël zal hierin alle redenen vinden om verder te gaan met de bouw van de muur en te verklaren dat er geen waardige Palestijnse gesprekspartner meer is.
In het derde scenario vormt Hamas zonder coalitiepartners de regering, die onder voortdurende druk van Israël en het Westen komt te staan. Hamas komt zo in een situatie dat het niet anders kan dan verklaren dat het vredesproces begraven is, en dat het bezette Palestijnse volk enkel nog een uitweg kan zoeken in verzet, met een open conflict als gevolg.
Uitdagingen voor de civiele samenleving :
De grote uitdaging is om de sociale bewegingen, en op de eerste plaats de arbeidersbeweging, op een democratische basis op te bouwen met een duidelijk programma :
– de oprichting van een Palestijnse staat binnen het kader van een tweestaten-oplossing binnen de grenzen van 1967.
– De onderhandelingen over een definitieve regeling moeten aangevat worden, onder internationale garanties.
– Een regering van nationale eenheid, gebaseerd op deugdelijk bestuur, moet het vertrouwen van de burger in de overheid herstellen.
– Gewelduitbarstingen tussen Palestijnen moeten vermeden worden én alle militaire acties binnen Israël moeten stoppen.
– Vakbonden, gemeenschapsorganisaties, vrouwen- en studentenorganisaties moeten versterkt worden, op basis van democratie en respect voor mensenrechten.
– De basisrechten van de bevolking moeten verzekerd worden.
Meer info: Actieplatform Palestina