In Honduras zijn zeven grote suikerbedrijven actief, die 60% van de suikerrietvelden bezitten. De overige 40% is eigendom van ruim 10.000 zelfstandige producenten. Hun oogsten worden opgekocht door de zeven grote spelers voor verdere verwerking. In totaal verdienen ongeveer 30.000 arbeiders hun kost in deze sector. In de vier maanden durende oogsttijd komen daar nog 11.500 tijdelijke suikerrietkappers bij. De suikerrietsector staat in Midden-Amerika niet echt bekend om zijn goede werkomstandigheden.
Dat is ook in Honduras het geval. “Het grootste probleem in de sector is de onderaanneming. De suikerfabrieken voelen zich niet verantwoordelijk voor de arbeidssituaties van de duizenden rietkappers die voor hun onderaannemers werken. Bovendien is onderaanneming ook wijd verspreid bij het transport van het suikerriet en bij andere werkzaamheden in de sector,” weet Constantino Lopez, voorzitter van de vakbondsafdeling van suikerfabriek CAHSA. Het antisyndicale klimaat is daar zeker niet vreemd aan. “In slechts drie van de fabrieken in het land is een vakbond aanwezig. De directies van de fabrieken zonder vakbond proberen elke vorm van organisatie de kop in te drukken. Het zal een hele strijd worden om dit thema op de onderhandelingstafel te krijgen en tot een aanvaardbare oplossing te komen,” aldus Constantino.
Over de grenzen kijken
Hoe pak je als vakbond zo’n problematiek aan wanneer je niet in alle bedrijven aanwezig bent? Over de grenzen kijken en van elkaar leren, blijkt een goed begin. fos bracht vakbonden uit de suikersector van El Salvador, Honduras en Nicaragua samen in het ‘Eerste Forum over Sociaal Overleg en Arbeidsomstandigheden in de Suikersector’. 43 personen namen deel aan dit overleg op 9 februari 2012 in de Hondurese industriestad San Pedro Sula. Al vlug kwam men tot conclusie dat het afsluiten van nationale en regionale CAO´s een belangrijke mogelijkheid biedt om het antisyndicale klimaat tegen te gaan en een aantal structurele arbeidsproblemen op te lossen. Daarop besloten de suikervakbonden van Nicaragua, El Salvador en Honduras om elk in hun land de dialoog met het patronaat en regering aan te gaan over het nut van sociaal overleg.
Constantino: “We hebben bij ons bezoek aan het forum in El Salvador gezien hoe het tripartiet overleg in zijn werk gaat. We hebben gezien dat we op deze manier problemen kunnen aanpakken die in hele sector spelen. Onderaanneming is bijvoorbeeld niet alleen een probleem in onze eigen suikerfabriek, maar speelt in alle fabrieken in Honduras.”
“We zoeken naar syndicale eenheid binnen de suikersector. Wij willen de rechten verdedigen van alle arbeid(st)ers die in de sector werken. Dat kan alleen door een CAO voor heel de sector te onderhandelen. Met de organisatie van dit forum hebben we een eerste stap hiertoe gezet”, aldus Eduardo Acosta, president van de vakbond SITIAMASH, partner van fos.
Patronaat present!
Onder de aanwezigen een afdelingsdirecteur van het ministerie van arbeid en sociale zekerheid en acht vertegenwoordigers van de werkgeversfederatie van de suikersector APAH. De aanwezigheid van deze laatste groep mag een succes op zich genoemd worden. De vakbond begreep zeer goed dat ze niet onmiddellijk hun eisenpakket aan het patronaat moesten voorleggen. Daarom werd het woord gegeven aan Juan Ignacio Castillo van regionale sectie van de Internationale Arbeidsorganisatie IAO. Hij gaf een uiteenzetting over ‘Het belang van overleg in een wijzigende context’. Eduardo: “We hebben Noe Nerio van onze zustervakbond uit El Salvador uitgenodigd om tijdens het forum over de ervaringen in El Salvador te vertellen. Dit geeft de werkgeversorganisatie in Honduras vertrouwen in het proces, omdat zij ook contacten onderhouden met de werkgeversorganisatie in El Salvador.”
Na het forum toonden de vertegenwoordigers van de suikerrietproducenten APAH zich heel tevreden. Eduardo: “Onder de deelnemers waren er ook vertegenwoordigers van directies van suikerfabrieken die geen vakbond hebben. Dit betekent dat we al veel erkenning genieten. De werkgeversorganisatie APAH heeft bovendien verzekerd dat ze bereid is om een permanent overleg te beginnen rond een agenda over arbeidssituaties in de sector. Ook heeft ze toegezegd om deel te nemen aan een volgend tripartiet forum in El Salvador, om kennis te maken met de vorderingen in ons buurland.”
Vertrouwen bij suikerarbeiders versterkt
“Onze leden zijn heel trots op het forum,” aldus Eduardo die tevreden terugblikt. “We zijn ook in heel veel kranten en televisiekanalen verschenen. De meesten beseffen dat het een belangrijke stap is voor onze organisatie om tot nieuwe akkoorden voor de hele sector te komen. Ook de andere vakbonden binnen de sector hebben heel positief gereageerd. Met de vakbond SITRAINFICH zijn we al bezig met een fusieproces en dit forum heeft het vertrouwen tussen beide organisaties alleen maar vergroot. Met de andere vakbond SITRAECSA hadden we minder contact, maar ook zij zijn zeer geïnteresseerd in het forum en in de groei van het sectoroverleg. In de toekomst zal er meer samenwerking tussen de vakbonden binnen de suikersector op gang komen.”
Volgens Constatino heeft een klein deel van de leden haar twijfelsl: “Ze zijn bang dat het sectoroverleg de CAO in ons eigen bedrijf zal vervangen en zij hierdoor hun verworvenheden kwijt zullen raken. Ze begrijpen nog niet wat het doel is van een sectorakkoord: minimale arbeidsvoorwaarden afspreken zonder onze bestaande CAO te verliezen. Dit geeft aan dat we hier bij de vorming van de leden nog aandacht aan moeten besteden.”
Auteurs: Frank Lensink, Dina Rosales, Wim Leysens