De onzichtbaren
De feministische ngo Women on Farms Project (WFP) tracht de landarbeidsters in de Noord- en West-Kaap te verenigen. Niet zo evident, want ze worden ook wel de rurale onzichtbare klasse genoemd. Niet alleen omdat ze tot de working poor in Zuid-Afrika behoren maar ook omdat ze verspreid en geïsoleerd op het platteland leven. Ze worden moeilijker bereikt door de overheid, terwijl ook het maatschappelijk middenveld moeite heeft om hen te mobiliseren en vakbonden op te richten.
Health indaba
Een indaba was een methode van de Zoeloes en Xhosa’s in het prekoloniale Zuid-Afrika om conflicten te beslechten. Bij een indaba worden alle betrokkenen gehoord en zijn ze vrij hun mening te geven zonder dat daar gevolgen aan worden verbonden. Indaba is een woord uit het Zoeloe, dat ‘aangelegenheid, zaak, kwestie’ betekent.
Elk jaar organiseert WFP een grote health indaba, of een gezondheidsforum, met telkens een ander gemeenschappelijk thema waarbinnen de landarbeidsters gehoord worden. Vorig jaar focuste de indaba op de toegang tot covid-19-vaccinatie. Veel landarbeidsters vreesden dat ze zouden worden vergeten of uitgesloten van de vaccinatiecampagne.
In september van dit jaar mobiliseert WFP in Worcester meer dan 100 farmworkers rond de blootstelling aan pesticiden tijdens het werk en de gevolgen ervan voor de gezondheid van de arbeiders. De landarbeidsters worden gedurende hun hele werkende leven regelmatig blootgesteld aan zeer gevaarlijke pesticiden. Bovendien blijven de gezinnen van landarbeiders vaak niet gespaard omdat hun huizen aan de wijngaarden grenzen.

Tijdens een indaba krijgen de landarbeidsters de kans om hun verhalen te delen. Dalene, een lokale arbeidster, getuigt over de toename van het gebruik van pesticiden en de duidelijke impact op de gemeenschap: “De pesticiden veroorzaken astma, huiduitslag en brandende ogen. Wanneer we bij de boeren klagen, zeggen ze dat we dronken zijn.” Doorheen de indaba wordt er samen gedanst, gelachen en gezongen. Er heerst een gevoel van eenheid en verbondenheid. Op die manier bouwen de vrouwen een voelbare solidariteitsband op.
Later delen onderzoekers van de Universiteit van Kaapstad de resultaten van een recent onderzoek naar de gezondheidseffecten van blootstelling aan pesticiden onder de plattelandsvrouwen. Daarop volgt een grote optocht naar het plaatselijke kantoor van het Ministerie van Volksgezondheid om een memorandum te overhandigen, met de eis dat het ministerie zijn verantwoordelijkheid opneemt.
Eenzelfde strijd

WFP organiseert niet alleen grootschalige indaba’s. Omdat de vrouwen verspreid over het platteland wonen, gaat WFP regelmatig naar de settlements op de boerderijen of de nabijgelegen informele settlements. De vrouwen getuigen over arbeidsrechtenschendingen, maar ook over seksueel geweld, stress of drankmisbruik. Verhalen delen met anderen geeft hun moed en voedt de strijdkracht. Voor welke uitdagingen staan de anderen? Wat zijn onze rechten? WFP probeert daarover hun kennis te vergroten opdat de levens- en werkomstandigheden van deze vrouwen er in de toekomst op vooruit gaan.

Het is niet altijd eenvoudig om de Zuid-Afrikaanse landarbeidsters te verenigen, maar het delen van getuigenissen op die formele en informele bijeenkomsten georganiseerd door WFP sterkt de vrouwen enorm. De gedeelde solidariteit onder de vrouwen is een van de wapens in hun strijd voor een beter leven.