Internationale solidariteit in actie: Solidaris West-Vlaanderen op bezoek bij Women on Farms

Women on Farms Project strijdt voor de gezondheid van Zuid-Afrikaanse landarbeiders. Wat zijn daar momenteel de belangrijkste uitdagingen?

Lenishia: “Het is belangrijk om te weten dat de problemen in de gezondheidszorg in Zuid-Afrika structureel zijn. We hebben momenteel te maken met sterke besparingen, wat een enorme impact heeft op het gezondheidssysteem en op de toegang tot gezondheidszorg. Zo is er een tekort aan medisch personeel, een tekort aan medicijnen, dienstverleners werken in vervallen gebouwen… Bovendien zijn landarbeiders een gemarginaliseerde groep, waardoor de besparingen hen extra hard treffen. En zelfs als mensen van het platteland toegang krijgen tot gezondheidszorg, is de dienstverlening vaak ondermaats.”

Hoe probeert Women on Farms deze uitdagingen aan te pakken?

Lenishia: “Via het Women’s Health-programma “recruteren” we elk jaar nieuwe vrouwen, die vervolgens capaciteitsopbouwende workshops volgen. In deze workshops maken we hen eerst bewust van hun rechten: Wat houdt mijn recht op gezondheid in? Wat is gezondheidszorg? Heel veel vrouwen weten niet wat hun rechten zijn.

Vervolgens geven we hen de middelen en vaardigheden om zich te organiseren en op te komen voor hun belangen op verschillende beleidsniveaus, van het lokale kliniekniveau tot het districtsniveau tot zelfs op nationaal niveau (bijvoorbeeld tegen het gebruik van schadelijke pesticiden). Op lokaal niveau zitten sommige vrouwen in een kliniekcomité, waar ze de belangen en noden van landarbeiders kunnen aankaarten. Bijvoorbeeld, de toiletten en waterleidingen van de De Doorns kliniek waren al lange tijd kapot. Dankzij deze vertegenwoordiging van vrouwen in het kliniekcomité zijn deze basisvoorzieningen eindelijk gerepareerd.

Ook op districtsniveau motiveren we vrouwen om hun stem te laten horen en de problemen aan de kaak stellen. Zo hebben enkele vrouwen succesvol gepleit voor een mobiele gezondheidspost die naar de boerderijen gaat, medicijnen levert en vrouwen toegang geeft tot seksuele en reproductieve gezondheidszorg.”

Solidaris West-Vlaanderen heeft al vele jaren een solidariteitsband met Women on Farms Project. Wat houdt die band precies in? En waarom is dit zo belangrijk voor Solidaris?

Wim: “Wij zeggen altijd ‘practise what you preach’. Solidariteit is één van onze kernwaarden, maar alleen erover praten helpt niemand. Daarom organiseren we solidariteitsacties. Zo verkopen we bijvoorbeeld Zuid-Afrikaanse wijn op 1 mei. Naast materiële steun vinden we het ook heel belangrijk om ideeën uit te wisselen. Soms komt er een delegatie van WFP naar België, soms gaat Solidaris naar Zuid-Afrika. Het is goed om dat contact te onderhouden en van elkaar te leren.”

In maart reisde Solidaris West-Vlaanderen inderdaad naar Zuid-Afrika om Women on Farms te bezoeken. Hoe was deze ervaring? Kun je één ding noemen dat het meeste indruk op je heeft gemaakt?

Wim: “Het was overweldigend, met heel veel verschillende emoties. Nauwelijks 12 uur na onze aankomst, was er een ‘health indaba’, waarbij honderden landarbeiders samenkomen om de uitdagingen binnen de gezondheidszorg te bespreken. Daarna liepen we mee in een protestmars om betere gezondheidszorg voor ‘farm workers’ te eisen. De vechtlust en de kracht van de vrouwen waren echt ongelofelijk om te zien. Maar wat me het meeste zal bijblijven was ons bezoek aan informele nederzettingen. Mensen die verdreven werden van de boerderijen proberen er een nieuw leven op te bouwen. Ik vond het hartverscheurend om te zien hoe de mensen daar leven. En toch geven ze niet op. Ze vechten om hun wereld te verbeteren, ondanks alle tegenslagen.”

Tijdens de reis hebben jullie de gezondheidszorg van Zuid-Afrika uitgebreid vergeleken met die van België. Wat zijn de grootste verschillen?

Wim: “De gezondheidszorg in België is beter gefinancierd. Na de Tweede Wereldoorlog is het zelfs geïnstitutionaliseerd, zodat de overheid een groot deel van de gezondheidskosten betaalt. Maar het is ook niet perfect. Sommige dingen zijn zelfs hier erg duur, met lange wachtlijsten. Zo zijn er momenteel meer dan 500.000 mensen in België die niet meer kunnen werken, deels door burn-out, deels door andere ziektes. We kunnen onze sociale zekerheid dus zeker niet als vanzelfsprekend beschouwen. We moeten elke dag vechten om de financiering te behouden. Onze huidige regering wil meer geld uitgeven aan het leger en kijkt naar de sociale zekerheid en de gezondheidszorg om dat geld te vinden. De strijd is dus nooit voorbij. Je moet altijd beschermen wat je hebt opgebouwd. Maar in Zuid-Afrika moet je het eerst opbouwen. Als je het eenmaal hebt opgebouwd, dan moet je blijven vechten om het te beschermen.”

Met de opkomst van extreemrechts voelen we inderdaad hoe basisrechten, zoals toegankelijke en kwalitatieve gezondheidszorg, wereldwijd steeds meer onder druk staan. Hoe zien jullie de toekomst?

Lenishia: “In Zuid-Afrika heeft de president onlangs de Nationale Ziektekostenverzekeringswet ondertekend. Die zou voor iedereen universele gezondheidszorg moeten garanderen. Zuid-Afrika staat echter bekend om zijn mooie beleidsmaatregelen en wetgevingskaders, maar de uitvoering ervan loopt altijd spaak. Er blijven nog steeds verschillende uitdagingen, zoals de voortdurende besparingen en de enorme weerstand van verschillende instellingen, zoals particuliere gezondheidszorgsystemen. Toch hopen we dat deze wet wordt doorgevoerd, zodat iedereen toegang krijgt tot waardige gezondheidszorg.”

Welke rol kan internationale solidariteit spelen om gezondheidszorg toegankelijker te maken?

Lenishia: “Het maatschappelijk middenveld moet zich echt blijven organiseren en solidariteit tonen. We zien overal ter wereld een verschuiving weg van ontwikkelingssamenwerking. Verschillende machthebbers willen meer investeren in het leger dan in basisrechten, zoals kwaliteitsvolle gezondheidszorg.”

Wim: “Ik denk dat we onze ervaringen moeten blijven delen en elkaar moeten blijven steunen in onze strijd. In België moeten we ook druk uitoefenen op onze regering om het budget voor internationale solidariteit te verhogen. Investeren in internationale solidariteit is immers investeren in de toekomst.”