Interview met vakbondsmilitante Oceana uit Mozambique

Oceana Chichava werkt al sinds 1996 voor SINTAF, een vakbond voor landarbeiders en partner van FOS. Ze legt de moeilijke situatie van vrouwen, landarbeiders en vakbonden in Mozambique uit. Maar ze benadrukt vooral hun strijdvaardigheid!

CategorieNieuws

Oceana, kan je wat meer over jezelf vertellen?

“Ik ben 58 jaar oud en heb vijf kinderen, een zoon en vier dochters. Ik woon in Xai-Xai, dat is de provinciehoofdstad van Gaza, een provincie in het zuiden van Mozambique, in een huis niet ver van de Indische Oceaan. Mijn naam ‘Oceana’ drukt de grenzeloze vreugde van mijn ouders uit bij mijn geboorte. Na zeven zonen kregen ze eindelijk een dochter! Mijn ouders waren kleine boeren. Elke ochtend, voor ik naar school ging, moest ik eerst enkele uren op het land werken. De liefde voor de boerenstiel is altijd gebleven. In mijn vrije tijd teel ik zoete aardappel, mais, bananen, pinda’s, pompoenen, bonen, enz. die ik gebruik om te koken.”

Hoe ben je in de vakbondswereld beland?

“In 1990 werkte ik als hoofd personeelszaken voor een landbouwbedrijf in Xai-Xai. Het was een groot bedrijf met meer dan 800 werknemers. Op een dag kregen we bezoek van de mensen van de vakbondskoepel, OTM, waarbij SINTAF aangesloten is. Mijn collega’s waren bang om zich uit te spreken, maar ik heb altijd al onrecht aan de kaak gesteld. Door mijn assertieve houding, kozen mijn collega’s mij uit om deel te nemen aan het syndicaal comité van ons bedrijf. Enkele jaren later, in 1996 werd ik verkozen als provinciaal vakbondsvertegenwoordigster voor de landbouwsector. Zo begon mijn carrière bij SINTAF. Ondertussen ben ik ook benoemd als coördinatrice voor de vrouwelijke arbeiders in Gaza. Dat is een functie die de vakbonden overstijgt. Ik vertegenwoordig dus alle vrouwelijke arbeiders en niet alleen degenen die aangesloten zijn bij SINTAF.”

Wat zijn de moeilijkheden voor landarbeiders in Mozambique?

“De Mozambikaanse landarbeiders zijn over het algemeen laaggeschoold. De meesten kunnen niet lezen of schrijven. Dat is zonder meer een handicap als je wil opkomen voor je rechten. Werkgevers misbruiken het gebrek aan scholing van de arbeiders. Landarbeiders worden bijvoorbeeld aangenomen zonder een contract te tekenen, met alle risico’s van dien. Daarbij is het officiële sectorale minimumloon extreem laag in vergelijking met andere sectoren. Op dit moment verdienen landarbeiders ongeveer 67 euro per maand. Veel te weinig om in hun levensonderhoud te voorzien. Landarbeiders worden over het algemeen als minderwaardig beschouwd. Werkgevers vinden het niet eens de moeite om hen beschermende kledij te geven als ze moeten omgaan met pesticiden en andere giftige stoffen.”

“De situatie voor vrouwelijke landarbeiders is zo mogelijk nog schrijnender. In onze cultuur is het normaal dat mannen het woord nemen en vrouwen op de achtergrond blijven. Vrouwen hebben dus niet de gewoonte om voor zichzelf op te komen. Wat ik bijvoorbeeld heel regelmatig zie, is dat vrouwen pas heel laat hun werkgever informeren over hun zwangerschap. Dat kan gevaarlijk zijn! Ook als ze HIV positief zijn, laten ze dit niet altijd weten aan hun werkgever. Daardoor worden ze de dagen dat ze door medische controles of onderzoeken afwezig zijn, niet betaald. Mozambique heeft nochtans wetten die seropositieve werknemers beschermen, maar werknemers weten dit niet of laten het na dit op te eisen. Daarom proberen wij als vakbond deze wetten te laten opnemen in de cao’s.”

Ben je tevreden over de arbeidswetgeving van Mozambique?

“De Mozambikaanse wetgeving is niet per definitie slecht. Er zijn wetten die werknemers beschermen. Het probleem is echter dat al die mooie wetten niet uitgevoerd worden. Daarbij komt nog dat veel bedrijven in handen zijn van politieke machthebbers. Die vermenging van politiek en bedrijfsleven maakt ons werk als vakbond niet gemakkelijk. Onlangs wilden we de onrechtmatige ontslagen bij een lokaal rijstbedrijf aankaarten bij de rechtbank. De politieke elite gaf ons een duidelijk signaal dat we de aanklacht moesten intrekken. We kwamen erachter dat de eigenaar van het rijstbedrijf een belangrijke politicus is.”

“Toch beschermt de huidige wetgeving werknemers niet voldoende. Zeker vrouwelijke arbeiders zijn benadeeld. Op dit moment heeft een vrouw recht op slechts 60 dagen zwangerschapsverlof, een achttal weken. Ik zie vrouwen die na een keizersnede veel te snel terug fysiek werk doen. Zo zijn er al heel wat vrouwen gestorven… SINTAF strijdt samen met de andere vakbonden voor de ratificatie van de IAO conventie 183 in Mozambique, die stelt dat vrouwen recht hebben op 98 dagen zwangerschapsverlof. Dat is echt een minimum!”

Wat wil SINTAF bereiken met het voedselzekerheidsproject in het noorden van Gaza?

“SINTAF wil landarbeiders via training kennis bijbrengen over hun rechten en hen mobiliseren en organiseren in syndicale comités zodat ze voor zichzelf kunnen opkomen. Het is belangrijk om te weten dat toen het project zo’n twee jaar geleden begon, er geen enkele vakbond aanwezig was in dit grote en afgelegen gebied. We werden hier echt met open armen ontvangen. Er is zoveel honger naar kennis. Op dit moment zijn er syndicale comités opgericht bij vier bedrijven. Deze comités onderhandelen met de eigenaars van de bedrijven over de cao’s.”

“Toch zijn er veel uitdagingen. In Gaza zijn veel bedrijfseigenaars buitenlanders, bijvoorbeeld Zuid-Afrikanen. Ze zijn onze taal niet machtig en hebben geen flauw benul van onze wetten. Zo krijgen landarbeiders vaak hun loon uitbetaald in de Zuid-Afrikaanse munt. Dat mag niet van onze wetgeving en veroorzaakt veel ellende voor de arbeiders. In dit geïsoleerde en dun bevolkte gebied is het moeilijk om een redelijke wisselkoers te krijgen. Ook weten de Zuid-Afrikaanse werkgevers niet wanneer onze nationale feestdagen vallen en verplichten ze hun werknemers om te werken op deze dagen.”

“Het werk van de vakbond in Mozambique is erg moeilijk. We mogen als vakbond echter niet opgeven, maar moeten onze strijd volhouden.”