Wie wint bij de labels?
Meer dan 70 procent van de Zuid-Afrikaanse wijnen komen in Europese winkelschappen terecht. Een klein deel draagt het fair tradelabel ‘Wine and Agricultural Trade Association’ (WIETA) dat eerlijke arbeidspraktijken doorheen de productieketen garandeert.
“De ethische standaarden die WIETA vooropstelt, zijn goed”, zegt Trevor Christians van FOS-partner CSAAWU, een vakbond die landarbeiders organiseert. “De ethische standaarden doen consumenten nadenken en laten het bewustzijn groeien. Maar te vaak blijven de standaarden gewoon woorden op papier. De implementatie ervan ontbreekt.”
Toch is niet enkel de toepassing van standaarden een probleem. De ethische standaarden zijn immers niet voldoende om de structurele ongelijkheden en de patriarchale machtsrelaties in Zuid-Afrika uit te dagen, die het gevolg zijn van drie eeuwen goedkope arbeid op de wijnboerderijen sinds de kolonisering door de Nederlanders. De Zuid-Afrikaanse Commissie voor de Mensenrechten omschrijft de leef- en werkomstandigheden van de landarbeiders op de wijnboerderijen als hedendaagse slavernij. Ze werken lange uren, met beperkte of geen toegang tot sanitaire voorzieningen, water, elektriciteit, terwijl hun lonen bovendien alarmerend laag blijven. Tegelijk stijgen de winsten van de wijnproducenten, niet in het minst zij die aangesloten zijn bij het WIETA label.
Wat kan je doen?
CSAAWU heeft een eigen advies over het al dan niet kopen van Zuid-Afrikaanse wijn. “We willen dat Europeanen mensenrechten ondersteunen. Idealiter willen we dat consumenten hun stem duidelijk laten horen en druk zetten op de wijnproducenten voor betere omstandigheden voor de landarbeiders”, zegt Christians.
CSAAWU is een van de weinige vakbonden die landarbeiders probeert te organiseren. Het recht op vereniging wordt door de Zuid-Afrikaanse grondwet gegarandeerd, maar toch is slechts 3 procent van de landarbeiders aangesloten bij een vakbond. De intimidatie van de werkgevers, die ondanks 20 jaar democratie nog steeds overwegend blank zijn, is groot.
In 2012 kwamen de landarbeiders op straat in een ondertussen historisch protest tegen hun lage lonen en erbarmelijke leef- en werkomstandigheden. Het leverde gemengde resultaten op. Positief was dat er een akkoord kwam over een minimumloon voor landarbeiders. Dat steeg tot een kleine 10 euro per dag. Maar veel boerderijeigenaars kozen ervoor hun vaste arbeiders te ontslaan en in de plaats goedkope seizoenarbeiders aan te nemen. Daarmee gingen de werkgevers verder op de trend van arbeidsflexibilisering en precaire jobs in de landbouwsector.
Dat alles heeft CSAAWU ertoe gedwongen om te beginnen spelen met het idee van een boycot op Zuid-Afrikaanse wijn. Tenzij hun eisen voor betere arbeidsomstandigheden voor landarbeiders ingewilligd worden. Maar voorlopig roept CSAAWU nog niet op tot een boycot. Toch kan de historische erfenis niet zomaar uitgewist worden. Als consument moet je dus eisen dat ethische standaarden geïmplementeerd en gecontroleerd worden. Ethische standaarden zijn op z’n minst degelijke huisvesting op de boerderijen en wijngaarden, gezondheid- en veiligheidsgaranties, een leefbaar inkomen en het recht om zich aan te sluiten bij vakbonden die streven naar een beter leven voor de landarbeiders.
Dit artiekel werd geschreven door Christelle Terreblance (ILRIG) & Naomi De Bruyne