Vanwaar deze uitnodiging voor de conferentie in Havana?
Mirtha Hormilla, de huidige ambassadrice van Cuba in België, ken ik al van toen ik als Europarlementslid de subcommissie Cuba opvolgde. Toen Mariela Castro in 2012 in België was, zijn beide vrouwen op ons kantoor van Payoke langsgekomen. Daar kreeg Mariela de idee om in Cuba experten samen te brengen over de thematiek van prostitutie, sekstoerisme en mensenhandel. Vandaar ook de uitnodiging om onze ervaringen bij Payoke daar te delen.
Wie was op deze conferentie aanwezig?
De conferentie werd bijgewoond door meer dan 150 personen. Vanuit het buitenland herinner ik me een expert uit de Dominicaanse Republiek die sprak over de mechanismes van mensenhandel. De vertegenwoordiger uit Argentinië verdedigde de aanpak dat de gebruiker van prostitutie moet gestraft worden. Ada Alfonso van CENESEX belichtte de thematiek vanuit het standpunt van de vrouwen zelf.
Het publiek op de conferentie was heel divers; medewerkers van verschillende ministeries, van justitie en van de politie, vertegenwoordigers uit het toerisme, academische onderzoekers en kunstenaars. Opvallend ook de grote aanwezigheid van jongeren die echt kritisch uit de hoek kwamen.
Na de conferentie heb ik nog afzonderlijke werkontmoetingen gehad met academici, politie-diensthoofden, de vrouwenbeweging FMC en de lokale besturen van groot Havana. De centrale vraag was: hoe kan men een gedecentraliseerd beleid ontwikkelen in de wijken en op centraal niveau?
Wat was jouw inbreng op de conferentie en tijdens de andere contacten?
Zelf heb ik verteld hoe we bij Payoke de mensen terug op de rails willen krijgen vanuit een emancipatorische visie. Voorlichting is belangrijk, maar ook opvang achteraf. Dat houdt in dat we de personen niet veroordelen. Daarbij is een gedecentraliseerde aanpak nodig, zodat men dicht bij de mensen kan staan. Sociale initiatieven hebben een centrale rol, maar ook de politie en het gerecht moeten met een ploeg van hiervoor opgeleide mensen klaar staan.
Maar we hebben vooral gepleit voor een degelijke kennis van de problematiek. Met de versoepelde in- en uitreismaatregelen kan Cuba beter voorbereid zijn op wat mogelijk kan komen. Mensenhandel heeft vele gezichten: naast sekstoerisme is er ook economische exploitatie, orgaanhandel, gedwongen criminaliteit, enz. Het State Department van de Verenigde Staten maakt jaarlijks voor elk land, ook voor Cuba, een balans op van de mensenhandel, het zogenaamde Trafficking in Persons of TIP-rapport. Cuba kan maar best zelf in kaart brengen of, hoe en waar het fenomeen van mensenhandel, sekstoerisme, enz. zich op het eiland manifesteert.
Welke rol wil CENESEX hier verder in opnemen?
Cuba heeft reeds een reeks onderzoeken gedaan, maar men zit nog maar aan het begin. Dat was ook het onderwerp van mijn gesprekken met de academici. Men heeft een eerste rapport opgemaakt over hoe het gerecht omgaat met prostitutie. Nu zitten ze in een fase dat ze ook willen verkennen hoe men in andere landen met deze thematiek omgaat. Mariela Castro, de directrice van CENESEX, wil dat op een geleidelijke manier doen. Want alle vrouwen zeggen wel dat ze tegen prostitutie zijn, maar weten goed wat er in de realiteit gebeurt. Ook sommige mensen van het ministerie van Toerisme stelden dat prostitutie “niet kan”. Maar dat zijn dan vrouwen die een gezin hebben, beschermd zijn en een vangnet hebben. Ik denk dat er wel wat verschillende opinies leven. Mariela wou daarom ook dat ik met de politie sprak, omdat deze in haar ogen te repressief optreden tegen vrouwen die werken als prostituee.
De mensen die op CENESEX werken, die weten wel waarover ze praten; prostitutie is niet alleen een fenomeen in het toerisme, ook intern. Wat ik ginder toch ook veel gehoord heb, is dat men in Cuba anders met seksualiteit omgaat. Seks is ook pleasure, genot; dat is een gegeven. En Mariela wil vooral begrip, begrijpen waarom mensen de stap naar de prostitutie zetten. Na deze conferentie wil men de koppen bij elkaar steken en een eerste planning opmaken om te zien welke stappen men verder moet zetten.
Wat heb jij zelf opgestoken van je verblijf en de contacten in Cuba?
Mensen zijn heel fier op hun land, en ze willen vooruit. Het probleem is dat de lonen heel laag zijn. Zij zien de toeristen die alles hebben, en dan is het normaal dat de Cubaan daar ook een graantje van wil meepikken. Om te kunnen rondkomen, moet je wel op een of andere manier iets bijverdienen. Economische ontwikkeling is de basis voor ontwikkeling op andere vlakken.
Ik denk dat Cuba er alles aan moet doen om het imago van het land te bewaken, om te voorkomen dat het land een bestemming voor sekstoerisme wordt. Men vertelde mij dat er een bus vol toeristen naar Varadero kwam, die er duidelijk allen op uit waren om meisjes te gebruiken. Men moet er voor zorgen dat de meest kwetsbare meisjes en vrouwen goed ingelicht worden. De meeste onder hen zijn goedgelovig, ze willen ook de luxe van de toeristen, ze willen ook met een gsm rondlopen. Het is duidelijk dat Cuba voor heel wat uitdagingen staat; de belangrijkste is economische vooruitgang. Want een laag inkomen blijft de belangrijkste basis waarom mensen de stap zetten tot prostitutie.
Auteur: Wim Leysens