Beide fos-partners zijn lid van het Regionale Netwerk van Landarbeiders dat deze uitwisseling organiseerde. Dit netwerk heeft vorig jaar een substantiële impuls gekregen van fos: er is nu een regionale coördinator die werkt vanuit Zuid-Afrika. Die moet ervoor zorgen dat de verschillende landarbeidersvakbonden een groter geheel vormen, lessen van elkaar leren, meer invloed krijgen, zodat uiteindelijk de positie van landarbeiders in de regio verbetert. De landarbeiders worden in heel de regio geconfronteerd met enorme problemen: te lage lonen, eigenaars die werk uitbesteden aan koppelbazen, vast werk dat plaats ruimt voor seizoensarbeid…
Het bezoek van SiSo aan Namibië was gevuld met tal van ontmoetingen en de vrouwen kwamen terug met vele nieuwe indrukken. SiSo is actief in één regio in Zuid Afrika, de Westelijke Kaap Provincie, en sluit hier overeenkomsten met individuele werkgevers over loon en andere arbeidsvoorwaarden. NAFWU werkt echter ook op nationaal niveau en steekt daarbij veel energie in het afdwingen van een degelijke, bindende nationale arbeidswetgeving. Beide benaderingen hebben zowel voor- als nadelen.
Onderhandelen over minimumlonen
SiSo was vooral erg onder de indruk van een akkoord over minimumlonen dat NAFWU heeft weten te onderhandelen met de overheid, de grootschalige commerciële boeren en met de – vaak kleinere – boeren die land van de staat bewerken. En hoewel dat minimumloon niet erg hoog was – amper € 30 per maand – werd het beschouwd als een goede basis om op verder te werken. Een groot probleem is echter dat de afspraken door lang niet alle boeren worden nageleefd, omdat het aan controle ontbreekt. Ook is het minimumloon nooit aangepast zoals in de overeenkomst stond, zelfs niet gecorrigeerd voor inflatie. Daardoor ziet NAFWU zich nog steeds verplicht om onderhandelingen per boerderij te blijven voeren, net zoals SiSo dat doet. Omdat het belangrijk is om zowel op nationaal niveau als op de boerderijen apart te werken, concludeerden beide bonden dat ze zich flexibel zullen moeten blijven opstellen.
Landherverdeling
Een ander raakvlak tussen beide organisaties, is de landherverdeling. Namibië, als voormalig Duitse kolonie, werd na de Tweede Wereldoorlog door de Verenigde Naties onder het beheer van Zuid-Afrika geplaatst. Onafhankelijkheid kwam er pas in 1989, toen Zuid Afrika zijn troepen terugtrok onder internationale druk. Namibië heeft dan ook zwaar geleden onder het Apartheidsbeleid. Net als in Zuid Afrika kwam het overgrote deel van het vruchtbaar land in handen van grootschalige, blanke boeren. De zwarte bevolking werd ofwel als landarbeider te werk gesteld, of ze moesten in hun levensonderhoud voorzien in verafgelegen, onvruchtbare gebieden. In beide landen staat herverdeling van land om deze reden hoog op de nationale agenda.
Een bijeenkomst op het Ministerie van Land, Hervestiging en Rehabilitatie maakte de bezoeksters van SiSo duidelijk hoe de landherverdeling werkt in Namibië. Net als in Zuid-Afrika werkt men vooral op basis van een ‘willing seller, willing buyer’-systeem: alleen het land dat landeigenaren uit eigen beweging te koop stellen, kan voor herverdeling in aanmerking komen. Maar dat gebeurt veel te weinig, en daardoor zijn er problemen met het vinden van voldoende boerenbedrijven om mensen te hervestigen. En wanneer het wel gebeurt, krijgen meestal maar twee of drie landarbeidersfamilies een stuk land op de boerderij. De overige landarbeiders vallen zonder werk en zonder huisvesting na een dergelijke landherverdeling. Een probleem waartegen NAFWU zich strijdbaar opstelt. De vrouwen van SiSo benadrukten bij het ministerie dat zij ook in Zuid-Afrika de les hebben geleerd dat landarbeiders onderdeel moeten zijn van het herverdelingsproces en dat er ook nood is aan ondersteuning ná hervestiging.
Overwinning op de koppelbazen
In zuidelijk Afrika spelen ‘arbeidsbemiddelingbedrijven’ een steeds belangrijkere rol, ook in de landbouw. Dit betekent meestal weinig goeds voor de landarbeiders, die op die manier in tijdelijk werk terecht komen bij koppelbazen die optreden als werkgever en nog minder de rechten respecteren. Het dwarsboomt ook de wijze waarop hun vakbonden overtredingen van arbeidsvoorwaarden kunnen controleren en aankaarten: dat kunnen ze niet meer bij de boeren, die hebben de hete aardappel doorgeschoven naar de veel ongrijpbaardere koppelbazen.
Bijna overal ter wereld is het inhuren van arbeid via tussenpersonen toegestaan – of zelfs de normaalste zaak ter wereld – maar in de nieuwe arbeidswet in Namibië werd het verboden. Een groot uitzendbedrijf spande echter een rechtszaak aan tegen de nieuwe arbeidswet omdat volgens hen het grondwettelijke recht om zaken te doen ondermijnd werd. De Namibische regering daarentegen vindt het op die manier inhuren van arbeid immoreel en oordeelt dat het werknemers tot handelswaar maakt zonder bescherming tegen uitbuiting. De vrouwen van SiSo woonden de rechtszaak bij en waren zo getuige van een belangrijke overwinning voor arbeiders in Namibië toen de rechter zich achter de argumenten van de overheid schaarde en besliste dat de clausule in de nieuwe arbeidswet van kracht kan blijven. Het ANC in Zuid-Afrika heeft in haar nieuwe verkiezingsmanifest ook opgenomen dat arbeidsbemiddeling verboden moet worden. SiSo hoopt dat deze belangrijke stap die in Namibië is gezet, de komende jaren een sneeuwbaleffect in de regio gaat hebben!
Al met al is het een zeer waardevol bezoek geweest waar alle partijen veel van hebben geleerd. Hopelijk zullen een aantal leden van NAFWU een bezoek kunnen brengen aan SiSo, vooral om hun activisme in het organiseren van vrouwen in de praktijk te zien.
Meer info: onze werking in Namibië
Meer info: onze werking in Zuid-Afrika