“Zonder onze werking op het gebied van sociale zekerheid zouden we niet zoveel betekenen voor onze arbeiders,” zegt Antonio Siñani, administratief medewerker van CGTFB. CGTFB zorgt ervoor dat alle vakbondsleden zich verzekeren, en legt hen uit welke rechten ze hebben op basis van de bijdrage die ze leveren. Elke arbeider die lid is van een vakbond binnen de koepel van de CGFTB, heeft een ziekteverzekering via de Nationale Gezondheidskas (Caja Nacional de Salud of CNS), die onder het Ministerie van Gezondheid staat. De arbeiders staan 10% van hun loon af, en krijgen in ruil daarvoor recht op gratis medische dienstverlening bij de dokters en ziekenhuizen die onder deze Gezondheidskas vallen. Het loon van de dokter wordt door deze kas betaald. Ook voor de voorgeschreven medicijnen en hospitalisatie hoeft men niets extra’s te betalen.
CNS is de goedkoopste gezondheidskas. Daarnaast bestaan er in Bolivia een heleboel private verzekeringskassen, helaas vaak een stuk duurder. In de volksmond spreekt men van ‘Cajas para Ricos’ en ‘Cajas para Pobres’, verzekeringskassen voor rijken en voor armen, wat meteen de ongelijkheid duidelijk maakt. En uiteraard zijn andere verzekeringen gunstiger dan die van CNS.
Wat schort eraan in de praktijk?
Dat er een gezondheidskas is, wil uiteraard niet zeggen dat de strijd om het recht op gezondheid gestreden is. Integendeel: CNS werkt op dit moment allesbehalve naar behoren. Daarom ontstond in 2006 een systeem van sociale controle op de omstandigheden in de ziekenhuizen van de CNS. CGTFB werkt hier hard aan, met steun van fos.
Demesio Gabriel is sinds 2006 de CGTFB-vertegenwoordiger in de CNS. Hij maakt deel uit van een vergadering die controle uitoefent op de CNS-werking en verdedigt er de belangen van de arbeiders. Wanneer die een slechte medische behandeling ervaren, is hij de persoon die dit aanklaagt bij de CNS. Demesio geeft toe dat dit soms een behoorlijk frustrerende taak is.
Zoveel mensen, zo weinig middelen
CNS is een ‘kas voor de armen’ en is tevens ook de grootste, met zo’n 80% van alle verzekerde mensen in Bolivia. De kas kraakt in haar voegen. “Elke dag zijn er gemiddeld 20 dringende opnames, maar het is vaak moeilijk om voor een bed te zorgen,” zegt dokter Freddy Lora, directeur van het grootste CNS-ziekenhuis in La Paz, met een capaciteit van 340 bedden. Er zijn te weinig middelen in verhouding tot de noden. Daardoor moeten patiënten vaak veel te lang wachten op een operatie die soms dringend is. Norberta bijvoorbeeld. Zij is 39 jaar en werd opgenomen omwille van maagproblemen. Ze wachtte een week op een operatie. Toen men ontdekte dat het probleem groter geworden was, verhuisde men haar naar een andere afdeling. Ondertussen wachtte Norberta al tien dagen. CGTFB kwam bij haar langs en ging vervolgens praten met de dokter, waardoor Norberta de dag erna werd geopereerd.
Norberta heeft nog geluk. “Elke dag sterven vele personen die verstoken zijn van toegang tot medische diensten, of nog erger, die geen toegang krijgen tot de juiste medicijnen op het juiste moment,” zegt Susana, bij fos in Bolivia verantwoordelijk voor de gezondheidswerking.
Corruptie binnen CNS
Hoe kan dit gebeuren? De gezondheidsdiensten krijgen te weinig middelen, terwijl er wél voldoende geld bij de CNS binnenkomt. Als bewijs toont Demesio fiches met het vooropgestelde budget voor de aankoop van medicijnen in 2008. Slechts 37% van dit bedrag werd ook effectief uitgegeven! De oorzaak ligt bij de houding van de ambtenaren in het CNS: zij kopen niet wat voorgesteld werd in de begroting. “Deze ambtenaren zijn inefficiënt en corrupt, en dat is een groot probleem hier,” zegt Demesio.
Zo zijn er bijvoorbeeld geen computers te vinden in het hospitaal, in elke kamer zitten twee verpleegsters verslagen uit te tikken op een typmachine. “Mochten we computers hebben, zou het werk al veel sneller gaan,” zegt dokter Lora. “Het CNS heeft meer dan genoeg middelen, wij in het ziekenhuis niet. Het probleem zit hem vooral in het slecht onderhoud van onze apparatuur, en als iets kapot gaat is vervanging een enorme administratieve uitdaging.” Zo wacht hij al een week op het herstel van een echografiemachine.
“Commerciële artsen”
Maar het grootste knelpunt is de mentaliteit van de artsen. “Artsen hier hebben een neoliberale, commerciële mentaliteit: het enige waar ze aan denken, is zoveel mogelijk geld verdienen. Ze zijn niet solidair,” zegt Demesio. Officieel moet een dokter acht uur per dag werken, maar velen kloppen nauwelijks zes uur. Zo blijven veel mensen zonder hulp achter. Zij worden door dokters vaak doorverwezen naar een privé-praktijk, maar uiteraard moeten ze daarvoor betalen. Niet iedereen kan dit, met soms desastreuze gevolgen.
Discriminatie
Precies omdat er te veel patiënten zijn, vallen bepaalde mensen uit de boot. “Wij inheemsen,” zegt Demesio, “zijn bescheiden en durven vaak niet in te gaan tegen de dokter, die ons steeds maar vraagt om te wachten. Ondertussen geeft de dokter een voorkeursbehandeling aan de middenklasse. Oneerlijk.” Officieel wordt discriminatie door CNS afgezworen en moet er gelijkheid heersen voor iedere aangeslotene. In realiteit sluipt op bijna automatische wijze enorme ongelijkheid in het systeem. 77% van de bevolking is op één of andere manier verstoken van medische diensten.
fos en de eerste stap naar een beter systeem
De oorzaak van deze discriminatie ligt in het feit dat mensen vaak hun rechten niet kennen. Het is precies dit probleem dat fos probeert te verhelpen, door CGTFB te steunen. Ze organiseren workshops om de arbeiders bewust te maken van hun rechten als bijdragers van het CNS. Deze onwetendheid wegwerken is de eerste stap naar een systeem zonder discriminatie. Als ze zich bewust zijn van hun rechten, kunnen ze een betere behandeling eisen. Een eerste project hier rond werd georganiseerd in Riberalta, een stad in het noorden van Bolivia. Vandaag stelt CGTFB vast dat de situatie er aanzienlijk verbeterd is. En dit is dankzij de steun van fos.
Volgens Demesio is deze aanpak van bewustmaking de enige mogelijke om het recht op gezondheid te realiseren. Hogerop, in het CNS of het Ministerie van Gezondheid, zit het systeem vast in corruptie en politisering. Of hij iets kan doen? “Ik neem de beslissingen niet. Ons mandaat beperkt zich tot het controleren of de regels van CNS gerespecteerd worden. Maar ik heb niet de macht om het systeem te veranderen,” zucht Demasio. De eisen van CGTFB zijn te herleiden tot één groot standpunt: creëer een systeem van controle op de artsen, zodat zij hun taak correct en zonder discriminatie vervullen. De kwantiteit en de kwaliteit van de dienstverlening moet omhoog. Ondertussen probeert CGTFB zelf haar steentje bij te dragen door gepensioneerde arbeiders in te schakelen die vrijwillig sociale controle uitvoeren in de ziekenhuizen. Zij worden echter sterk tegengewerkt door de artsen zelf en beschikken over weinig materiaal, zoals een computer om een klacht op te stellen.
Hoe moet het nu verder?
CGFTB hoopt om het project uit Riberalta in de toekomst te kunnen uitbreiden naar andere regio’s, “en hiervoor hebben we internationale steun nodig. We hopen dat fos ons hier verder mee helpt,” zegt Demesio, “de steun van fos is voor ons fundamenteel, niet alleen omdat fos de bewustmaking bevordert, maar ook omdat ze ons helpen om de zwaktes in onze organisatie te begrijpen en om onze organisatie te versterken.” Alleen als zoveel mogelijk mensen hun rechten kennen, ligt de weg naar een reëel universeel recht op gezondheid open.
De gezondheidswerking van de fos-partners in Bolivia wordt gesteund door de Bond Moyson Oost-Vlaanderen.
Meer info: partnerschap Bond Moyson Oost-Vlaanderen
Meer info: www.vivabolivia.be