Politiek turbulente tijden voor het ANC
Zuid-Afrika is door een politiek turbulente periode gegaan met de benoeming van Thabo Mbeki tot president en Jacob Zuma tot zijn vice-president na de verkiezingsoverwinning van het African National Congress (ANC) in april 1999. Al snel groeiden de spanningen tussen beide leiders en hun aanhangers, zowel binnen de partij als binnen de overheid. De regeringsstijl van Mbeki werd steeds autoritairder, kritiek werd steeds minder geduld. Ook het door ANC gedomineerde parlement leek vaker blindelings de ANC-partijlijn te volgen en raakte steeds verder verwijderd van haar toezichthoudende rol tegenover de regering.
In juni 2005 werd vice-president Jacob Zuma door president Mbeki uit zijn functie ontheven, wegens zijn vermeende corrupte banden met een zakenman, die werd veroordeeld voor corruptie in omvangrijke wapencontracten met de overheid. Het ontslag van Zuma liet de spanningen binnen de regeringspartij verder oplopen. Die spanningen kwamen tot uiting op het nationale ANC-partijcongres van december 2007. Mbeki leed een aanzienlijke nederlaag toen 60% van de afgevaardigden Jacob Zuma tot nieuwe ANC-voorzitter verkozen, ondanks het feit dat er reeds gerechtelijke procedures tegen hem waren gestart naar aanleiding van corruptieaanklachten.
Tijdens een van de rechtszittingen, in september 2008, oordeelde het Hoger Gerechtshof dat er ongeoorloofde politieke betrokkenheid in de zaak tegen Zuma was geweest. Daarbij werd duidelijk verwezen naar president Mbeki en zijn aanhang. Reden genoeg voor het ANC om Mbeki te vragen af te treden als president van Zuid-Afrika – de functie wordt tot aan de komende verkiezingen door Kgalema Mothlante waargenomen. Maar niet lang na het aftreden van Mbeki riep het Gerechtshof in hoger beroep de eerdere beslissing terug: de corruptie-aanklachten tegen Zuma werden weer van kracht. Naar alle waarschijnlijkheid zal Zuma dus aan het hoofd van het ANC staan tijdens de verkiezingen en de volgende president van Zuid-Afrika worden, terwijl er tegelijkertijd een proces over corruptie tegen hem loopt.
COPE: de eerste serieuze opponent van het ANC
Na het ontslag van Mbeki vormde zich een nieuwe splinterpartij van het ANC: Congress of the People (COPE), een van de eerste serieuze opponenten van het ANC. Terwijl het ANC bij de vorige verkiezingen zo’n 65% van de stemmen wist te behalen, zou het nu kunnen gebeuren dat de regeringspartij haar twee-derde meerderheid in het parlement verliest. Zo’n twee-derde meerderheid is nodig om grondwettelijke veranderingen goed te keuren – bijvoorbeeld om een zittende president te kunnen beschermen tegen gerechtelijke vervolging…
Maar de oprichting van COPE werd voor een belangrijk deel gevoed door persoonlijke belangen en ambities van mensen die zichzelf opzijgezet voelden binnen het ANC. COPE-leiders roepen op tot grotere transparantie en een strenger anti-corruptiebeleid, maar het zijn ook de mensen die stil bleven toen Mbeki iedere oppositie tegen zijn beleid in de kiem smoorde.
Tot nu toe geeft het verkiezingsmanifest van COPE weinig duidelijkheid over concrete beleidskeuzes die men gaat maken in geval van regeringsdeelname. De partij geniet grote steun onder belangrijke zakenlieden, wat de vermoedens versterkt dat het sociale karakter slechts een façade is voor een rechts, neoliberaal beleid.
Meer info: interview met Lenny Gentle van ILRIG