Politieke onkunde
Een drietal weken terug zei Goodwill Zwelithini, de koning van de zulu’s in Zuid-Afrika, dat “buitenlanders hun koffers moesten pakken en weggaan”. Zijn uitspraak zette een golf van geweld op gang. Pas na een aantal gruwelijke dagen, waarbij verschillende migranten in Zuid-Afrika het leven lieten, gaf president Zuma een speech voor het parlement om de situatie aan te pakken. Maar hoewel hij geweld tegen migranten leek af te keuren, liet hij verstaan dat hij begrip had voor de xenofobe reacties. Er zouden te veel mensen illegaal naar Zuid-Afrika komen om er een job te zoeken. De focus van de regering ligt sinds die toespraak op de illegalen.
FOS-partner ILRIG, Internationaal Instituut voor Arbeidsonderzoek en informatie, stuurde daarom als reactie een duidelijk persbericht de wereld in: “We verwerpen het idee dat mensen zonder geldige documenten illegaal zijn. Niemand is illegaal. De huidige grenzen werden door kolonialisten opgelegd. Het is fout van het ANC om die grenzen te blijven erkennen door de beweging van mensen te controleren. Wij zeggen duidelijk: niemand is illegaal en wij steunen het vrij verkeer van mensen.”
Land in crisis
Migranten en sans-papiers zijn blijkbaar de ideale zondebok voor de problemen in Zuid-Afrika onder het ANC-bestuur. “Zuid-Afrika zit in een crisis: hoge werkloosheid, armoede, extreme ongelijkheid, ondermaatse huisvesting, slechte voorzieningen, een falende overheid en corruptie maken mensen hopeloos en kwaad”, vat Zwelinzima Vavi, de voormalige algemeen secretaris van de grootste koepelorganisatie van vakbonden in Zuid-Afrika (COSATU), samen. “De woede van de bevolking richt zich op de zwaksten in de samenleving. Namelijk migranten uit de buurlanden die hier hun bestaan willen verbeteren”, concludeert ze.
Het mag dan ook niet verbazen dat vooral in buurten waar er veel armoede en werkloosheid is het xenofobe geweld het sterkst tot uiting komt. De enigste structurele oplossing is om elke vorm van xenofobie te veroordelen. Intussen is het ook belangrijk om de arme buurten te ondersteunen en de leefbaarheid te verbeteren. No to xenophobia, de oproep van de Zuid-Afrikaanse vakbonden en middenveldorganisaties, veroordeelt daarom niet alleen het geweld, maar ook de mensonwaardige omstandigheden.
People’s March: no to xenophobia
Die grondstroom brengt de Zuid-Afrikanen in beweging. Organisaties, vakbonden, universiteiten, kerkgemeenschappen en individuen verenigden zich in één coalitie tegen xenofobie en voor menselijke waardigheid. Zij organiseerden op enkele dagen tijd een grote demonstratie in het centrum van Johannesburg. Daarmee wilden ze strijden voor een Zuid-Afrika waar iedereen diversiteit toegejuicht en mensenrechten en sociale rechtvaardigheid nastreeft.
Ook FOS toonde haar solidariteit met de getroffen migranten en de arme gemeenschappen in Zuid-Afrika door deel te nemen. De demonstratie verliep volledig geweldloos. 7000 mensen lieten vol vuur en met waardigheid hun stem horen. Niet evident, gezien het machtsvertoon van de politie. Gepantserde voertuigen en bewapende agenten reden dwars doorheen de demonstranten. Gelukkig raakten de gemoederen hierdoor niet verhit.
Repressie
Na de betoging kondigden de grote vakbondsfederaties COSATU, FEDUSA en NACTU aan dat ze samen met president Zuma een plan hebben uitgetekend om het geweld en zijn oorzaken aan te pakken. Het had de start moeten betekenen van een structurele aanpak, maar vorige week werd duidelijk dat de overheid andere plannen heeft.
De politie spoort sinds eind april Illegale immigranten op en zet ze onder dwang het land uit. Intussen is ook het leger gemobiliseerd om de grenzen te controleren en de instroom van migranten te bedwingen. Men groepeert nu nieuwe vluchtelingen in kampen, waar er weinig zicht is op perspectief, in de hoop nieuwe migranten af te schrikken. Het is duidelijk dat de machthebbers radicaal voor de harde aanpak hebben gekozen.
Het is nu aan de civiele maatschappij om zich tegen de repressieve aanpak van de overheid te verzetten en verandering op te eisen. Zo niet zal het xenofobe geweld in de komende weken, maanden of jaren weer oplaaien en zal de cyclus van geweld en repressie zich blijven herhalen.