Opinie: Wijn met een zuur smaakje

Reactie op artikel in De Standaard over zwarte wijnmakers

“De opheffing van de apartheid liet zich niet alleen in de wijndomeinen zien, maar ook in volledige regio’s.” Zo luidt de conclusie van het artikel “De zwarte primeur van een blank product” dat op 11 februari in De Standaard verscheen. Waarom luidt mijn conclusie dan dat vooral in de wijndomeinen de apartheid nooit opgehouden heeft te bestaan?

CategorieNieuwsOpinie

We zien inderdaad een aantal gefortuneerde wijnmakers die de kans krijgen om een ‘black-owned brand’ te produceren. Iets dat wellicht niet mogelijk was tijdens de apartheid. Maar zien we inmiddels ook blanke druivenplukkers? Zien we een verandering in de woon-, werk- en levensomstandigheden van landarbeiders die de druiven voor de heerlijkste Zuid-Afrikaanse wijnen plukken? Het initiële succes van Zuid-Afrikaanse wijnen na de afschaffing van apartheid wordt in het artikel onder meer toegeschreven aan de erg lage lonen van de zwarte arbeiders. Kunnen we dan besluiten dat vandaag de dag een maandloon van €150 een leefbaar en waardig loon is voor mensen die 9 uur per dag werken, 6 dagen op 7?

“Zuid-Afrika profiteerde dubbel”, volgens het artikel, maar landarbeiders zien tot op vandaag niets van de groeiende export en daarmee gepaard gaande winsten die wijnbouwers aan hun product overhouden. Voor landarbeiders veranderde er bitter weinig na de afschaffing van het apartheidsregime.

Er zijn natuurlijk goede voorbeelden van fair trade-wijnen en boeren die hun landarbeiders een aandeel in het bedrijf geven en eerlijk betalen. Er zijn echter eens zo veel slechte en nog eens zo veel schrijnende voorbeelden van landarbeiders die al generaties lang op een boerderij wonen en toch zonder pardon uit hun huizen gezet worden of gedwongen worden om te vertrekken nadat de boer achtereenvolgens hun job, hun water, hun elektriciteit, hun toiletten en hun toegang tot de bewoonde wereld heeft afgenomen.

Het tijdens apartheid wijdverspreide dop-systeem, waarbij landarbeiders deels in wijn werden uitbetaald, bestaat tot op vandaag, zij het in een verdoken vorm van winkeltjes op de boerderijen waar heel goedkoop alcohol op krediet gekocht kan worden. Heel wat landarbeiders leven nog steeds met een alcoholverslaving en in Zuid-Afrika worden tot vandaag opvallend meer kinderen met het Foetaal Alcohol Syndroom geboren dan in andere landen. Alcoholisme en armoede leiden tot overmatig geweld tegen vrouwen en kinderen, verkrachtingen en de verbrokkeling van het sociaal weefsel in landarbeidersgemeenschappen. Vakbonden die proberen toegang te krijgen tot de landerijen om de rechten van de arbeiders te verdedigen stoten niet zelden op een verbod van de boer, zowel op de boerderijen met blanke als met zwarte eigenaars.

De recente landarbeidersstakingen (2012/2013) in de West-Kaap hebben aangetoond dat landarbeiders hun situatie onleefbaar vinden en dat ze hun recht op een waardig bestaan willen opeisen. Helaas voor hen, de stakingen hebben geleid tot ontslagen, meer huisuitzettingen, boeren die weigeren zelfs het schamele minimumloon te betalen aan hun arbeiders.

Kortom, voor mij heeft Zuid-Afrikaanse wijn altijd een zuur smaakje, ook al heeft de fles een exotisch klinkende naam en een zwarte producent.

Lien Bauwens, Programmamedewerker zuidelijk Afrika