De beste manier om dit te achterhalen, is het in levende lijve te ondervinden. Daarom trokken wij, Frieda Ardies, ondervoorzitter van de Voorzorg provincie Antwerpen (en meter van het partnerschap met Peru), Jonathan Broos van Vlaams ABVV, en Stiene Billen, medewerker van fos in Brussel begin september voor twee weken op inleefreis naar Peru. We werden er begeleid door de fos-coöperante, Lieve Daeren. Zij werkt en leeft in Peru en volgt er voor fos de gezondheidsprojecten op.
Aangekomen in Lima, werden we meteen met onze neus op de realiteit gedrukt. De armoede toont zich het best in de uitdijende sloppenwijken rondom de luchthaven. Honderden mensen komen jaarlijks van het platteland naar de grote stad in de hoop op een beter leven. Ondanks jaren van economische groei en inkomsten, besteedt de Peruaanse staat maar weinig geld en middelen aan sociale rechten en dus ook aan het recht op gezondheid: slechts 2.8 % van het bruto nationaal product in 2005. Dit is minder dan de helft van het Europese gemiddelde (6.6%) en ligt onder het Latijns-Amerikaanse (3.1%) gemiddelde. Uiteraard zijn het de armen die het eerst uit de boot vallen.
Veel tijd om te acclimatiseren en onze indrukken te laten bezinken, kregen we niet. De volgende dag vertrok ons vliegtuig richting Cusco. Op het moment van ons bezoek werd er in deze provincie de medische campagne georganiseerd voor de koffieboeren en hun families van La Convención in het stadje Quillabamba. Dit werd mogelijk gemaakt door de steun van de Voorzorg provincie Antwerpen.
Om in Quillabamba te geraken moesten we helemaal over het Andesgebergte rijden met de wagen. Een andere weg is er niet en we hadden geluk dat het regenseizoen nog niet begonnen was, want dan is een doorgang vaak onmogelijk. Het zijn dezelfde, lange en onzekere wegen die de koffieboeren een toegang moeten geven tot de gezondheidzorg waar ze recht op hebben. Vele families zakten vanuit de bergen af naar Quillabamba om er verzorgd te worden door een uitgebreid medisch team van 16 specialisten. Tijdens de drie dagen vonden maar liefst 4760 consultaties plaats.
Naast de behandeling van hun acute noden worden de koffieboeren tijdens de campagne ook bewust gemaakt over sociale zekerheid. Mede dankzij fos hebben de koffieboeren vorig jaar een contract kunnen afsluiten met de overheidsinstanties. Hierdoor kunnen de leden van de koffiecoöperatieven zich nu collectief aansluiten. De coöperatieve betaalt dan de helft van hun lidgeld vanuit het sociaal fonds dat zij krijgen voor hun eerlijke handel.
Er gebeurt baanbrekend werk met de koffieboeren, want als dit project slaagt, gaat een nieuwe wereld open voor alle soorten van coöperatieven in Peru, onder meer voor die van de bananen. Ons volgende bezoek was dan ook die aan de koffiecoöperatieve la Florida in La Merced, in de Selva Central van Peru. Zij fungeren als hét pilootproject voor deze nieuwe verzekering. Stapje voor stapje worden samen met de overheidsinstellingen de praktische belemmeringen weggewerkt voor dit nieuwe verzekeringssysteem. Er zijn niet alleen praktische belemmeringen. Om zich aan te sluiten, moeten de leden zelf natuurlijk ook de meerwaarde erkennen van deze verzekering.
Bij coöperatieve La Florida leerden we de mensen achter het project kennen; de dirigenten, dokters en sociale gezondheidspromotoren. Deze laatste zijn die mensen vanuit de basis die elke dag de moeilijk bereikbare koffieboeren informeren en in hun gezondheidsnoden bijstaan.
Om echt een duidelijk beeld te krijgen van hoe de koffieboeren leven, namen zij ons mee naar een van de nabijgelegen koffieboerderijen. Hiervoor reden we met twee 4 maal 4’s de bergen in. Helemaal dooreengeschud kwamen wij twee uur later toe, zo hobbelig was de weg. Stel je maar eens voor dat je een ernstig ongeluk hebt op de koffieplantage en over die weg naar een hospitaal moet vervoerd worden.
De helse rit bleek de moeite te lonen. We troffen er prachtige koffieplantages aan, een rudimentair schooltje, en in een ander houten gebouw een gemeenschappelijke vergaderzaal en keuken, waar in een grote pot eten gekookt wordt voor iedereen. Het is mooi om zien hoe de koffieboeren een solidaire gemeenschap vormen, maar we zagen natuurlijk ook de hoge lokale noden. De volgende dag woonden we een samenkomst bij van de vrouwen en de jongeren over de rol die zij opnemen of moeten opnemen ter promotie van gezondheid.
Ons bezoek aan la Florida was erg inspirerend en dit was dan ook het uitgelezen moment voor een symbool van appreciatie en solidariteit. Zoals jullie misschien weten, fietsten loketbediende van de Voorzorg Mechelen Fanny Daems en haar partner Luc naar de Noordkaap ten voordele van het Zuiden. Hiermee zamelden zij ruim 11.000 euro in. Met dit geld kunnen de verschillende coöperatieven EHBO-kisten kopen en worden er volgend jaar vormingen georganiseerd voor een correct gebruik en een verdere opvolging door de gezondheidscomités. Dokter Norberto Yamunaque van JNC volgt dit samen met fos verder op.
In de hoofdstad Lima bezochten we de fos-partner ForoSalud. Dit is een organisatie die aan beleidsbeïnvloeding doet. Ze proberen de initiatieven die vanuit de basis genomen worden rond het verbreden van de toegang tot gezondheid aansluiting te doen vinden bij de bestaande systemen in Peru. Zo wordt er ook structureel aan oplossingen gewerkt.
We volgden een aantal gezondheidspromotoren die de mensen in de sloppenwijken op de hellingen aan de rand van de stad bijstaan in hun gezondheidsproblemen. Mensen komen in de sloppenwijken toe van het platteland en bezetten in eerste instantie illegaal hun stukje grond met rieten matten. Er bestaat een wet dat ze op deze grond aanspraak kunnen maken als ze er lang genoeg verblijven. Het is er stoffig en vuil, maar de mensen leven op hoop en organiseren hun gemeenschap zo goed als het kan. Door de moeilijke omstandigheden waarin de mensen hier leven is het er gevaarlijk, maar er is bewonderenswaardig veel solidariteit.
In de voormiddag vind je de gezondheidspromotoren – meestal sociaal geëngageerde vrouwen – terug in de medische posten en centra onderaan de sloppenwijken. In de namiddag doen ze ook huisbezoeken. Ze begeleiden zwangere vrouwen, moeders van jonge kinderen, sensibiliseren mensen rond hygiëne, hebben een programma tegen huishoudelijk geweld, nemen enquêtes af en nog veel meer. Deze vrouwen doen engelenwerk, en dat allemaal op vrijwillige basis. Ze hebben meestal al het één en ander meegemaakt in hun leven en net dit drijft hen om het werk te doen dat ze doen. Het is een aanklacht tegen de gaten in het gezondheidsbeleid van de overheid. Met behulp van partner ForoSalud (die een schakelrol met de overheid speelt) ijveren de promotoren voor meer waardering. Bovendien brengen de kleine stappen in de richting van structurele verandering met zich mee dat hun werk meer kan renderen.
De reis heeft onze ogen geopend. De gezondheidsprojecten die fos ondersteunt, wil geen tijdelijke oplossingen aanbieden. Het programma heeft tot doel om structureel het leven van volledige bevolkingsgroepen te verbeteren en nieuwe mogelijkheden te bieden op het vlak van gezondheid. Zo wordt vanuit de basis baanbrekend werk geleverd. Aanvankelijk door de gaten in het gezondheidsbeleid van de overheid op te vullen, maar steeds met de bedoeling dat dit na een tijd opgenomen wordt door de overheid.