In een niet zo ver verleden leefde het hardnekkige idee dat de sociale strijd niet te verzoenen was met het ecologische verzet. Deze kloof kwam voort uit de opvatting dat de strijdpunten van de ecologische beweging tegenstrijdig waren met de sociale eisen van onder meer vakbonden. Simpelweg ging de redenering als volgt: het beperken van de CO2-uitstoot om een allesvernietigende klimaatopwarming te voorkomen, betekent het afremmen van economische vooruitgang, wat op zijn beurt impact zal hebben op jobs en inkomens.
Waardig werk
Een bijzonder simplistische redenering die gelukkig voorbijgestreefd is. Het verhaal is immers heel wat genuanceerder dan dat, en dit beseffen de vakbonden ook. Meer zelfs, in België speelden de vakbonden een voorname rol bij het totstandkomen van een brede beweging die zich bekommert om de klimaatopwarming, maar tegelijkertijd het sociale aspect niet uit het oog verliest. Al op de Dag voor Waardig Werk in 2014, stelden vakbonden wereldwijd heel duidelijk dat verder aanmodderen met het klimaatbeleid nefaste gevolgen zal hebben voor waardig werk wereldwijd. Het Internationaal Vakverbond verwoord dit sloganesk met: ‘No jobs on a dead planet!’
Sociale bescherming
Dit jaar voert een brede coalitie van vakbonden, mutualiteiten en ngo´s campagne voor het wereldwijde recht op sociale bescherming. De kernbooschap is eenvoudig: iedereen heeft recht op sociale bescherming, maar de harde realiteit is dat maar liefst vijf miljard mensen hier niet van kunnen genieten.
Geen werkloosheidsuitkering bij jobverlies, geen ziekte-uitkering, geen pensioen, geen toegang tot een degelijk gezondheidssysteem,… ga zo maar door. In essentie gaat deze campagne dus over inkomenszekerheid en het recht op gezondheid, kortweg over ieders bestaanszekerheid.
Sociaal rechtvaardig klimaatbeleid
Sociale bescherming garandeert op meerdere manieren bestaanszekerheid. Door een vervangingsinkomen te voorzien voor wie inkomensverlies lijdt, door een toegankelijk en kwaliteitsvol gezondheidssysteem uit te bouwen voor wie ziekt wordt, maar ook door een radicaal en realistisch klimaatbeleid mogelijk te maken. Een klimaatbeleid zal alleen maar voldoende draagvlak vinden als het sociaal rechtvaardig is. Daarom spreken vakbonden van een ‘rechtvaardige overgang´.
De overgang van de huidige economie, gestoeld op fossiele brandstoffen (aardolie, aardgas en steenkool), naar een duurzame en koolstofarme economie, zal sociale gevolgen hebben. Daarom eisen we dat de overgang rechtvaardig gebeurt. Bepaalde sectoren, denk aan de petroleum- of metaalsector, zullen meer dan andere sectoren grote veranderingen moeten doormaken, en tegelijkertijd zullen andere bedrijfstakken, denk aan bedrijven actief rond alternatieve energie, interessante pistes zien. Een overgang zal alleen mogelijk zijn als ze sociaal rechtvaardig is. Opdat mensen kunnen rekenen op een omscholing naar meer groene jobs, opdat mensen die hun baan verliezen een vervangingsinkomen zullen krijgen… En daarvoor is een kwaliteitsvol systeem van sociale bescherming nodig.
Ook in het Zuiden
ABVV en FOS voeren niet alleen campagne voor sociale bescherming in België, ook in het Zuiden ondersteunen we partners voor hun toegang tot sociale bescherming. Zo staat de sociale vooruitgang van mensen in precaire omstandigheden – denk aan Boliviaanse huishoudwerksters die geen contract of sociale bescherming hebben – centraal in het werk van FOS. Maar tegelijkertijd beseffen we heel goed dat de wereldwijde strijd voor sociale bescherming een cruciale rol zal spelen bij de aanpak van de klimaatcrisis.
Als de Boliviaanse koffieteler zijn opbrengst jaar na jaar ziet dalen omwille van het veranderende klimaat, kan hij of zij niet rekenen op een vervangingsinkomen. Als bepaalde infectieziekten in het Boliviaanse laagland aan een opmars bezig zijn omwille van de veranderende weersomstandigheden, dan kan de arme landarbeider niet rekenen op een kwaliteitsvol en toegankelijk ziekenhuis. Een stevig sociaal beschermingssysteem in Bolivia moet het land wapenen tegen de gevolgen die we vandaag reeds zien, en hen de mogelijkheid geven om de overgang te maken naar een groenere economie.
Bindend klimaatbeleid nodig
Binnenkort is het weer de jaarlijkse hoogmis van de klimaatonderhandelaars, de nu al beruchte klimaattop in Parijs. Bindende klimaatmaatregelen zijn noodzakelijk om een wereldwijde catastrofe te voorkomen. Sharan Burrow, algemeen secretaris van het Internationaal Vakverbond, trok recent aan de alarmbel omdat regeringen er niet in slagen de urgentie te vertalen in verstrekkende voorstellen en plannen. Ze stelde heel duidelijk dat de regeringen de weg plaveien naar een onvoorzienbare crisis. En ze hamerde op de sociale rechtvaardigheid van iedere klimaatmaatregel, en bij het ontbreken van een sociale component zullen vakbonden wereldwijd niet stil blijven zitten.
De tijd van ecologische en sociale tegenstellingen is voorbij, vakbonden pleiten voor een klimaatbeleid, ecologisten voor sociale vooruitgang. Het één kan niet zonder het ander, en vice versa! Daarom eisen het ABVV en FOS bindende en verregaande klimaatmaatregelen tijdens de top in Parijs, het is tijd voor écht staatsmanschap!
Dit artikel is een bijdrage van David Verstockt, landenvertegenwoordiger voor FOS in Bolivia, voor De Nieuwe Werker. Ontdek alles over hoe FOS het klimaatthema opneemt in haar werking in FOSFOR 4 – ‘Solidair met ons klimaat’ dat begin december bij de abonnees in de bus ligt en digitaal beschikbaar is.