Momenteel werken beleidsmakers en ngo’s op Belgisch, Europees en internationaal niveau aan een bindende zorgplichtwet. Zo’n wet zou bedrijven dwingen om de mensenrechten en het milieu te respecteren doorheen hun waardeketen. Een wet die mogelijk een verschil maakt voor de Colombiaanse boeren en arbeiders. Want meer dan vijf jaar na de ondertekening van de vredesakkoorden en op een maand van de presidentsverkiezingen heerst wetteloosheid in Colombia: de mensenrechten worden er nog altijd op grote schaal geschonden, sociale leiders worden vervolgd en vermoord.
Onderzoek naar zorgplicht op het terrein
Om een beeld te krijgen van de rol van bedrijven, hebben we met Solsoc, ISVI, Colombiaanse vakbonden en CETRI een onderzoek uitgevoerd naar de zorgplicht in Colombia. Frédéric Thomas van CETRI zocht in het land een antwoord op de vraag: welke voorwaarden moeten vervuld worden om van een zorgplichtwet een doeltreffend instrument te maken in de handen van Colombiaanse actoren, zodat ze respect voor de mensenrechten en het milieu kunnen afdwingen? Hij concentreerde zich daarbij op twee sectoren: de bananen- en de mijnbouwsector.
Meer getuigenissen en info over zorgplicht in Colombia vind je in ons verslag over de webinar.
Diefstal en geweld in bananenindustrie
Bananen zijn het op twee na belangrijkste gewas dat Colombia uitvoert, voor het merendeel naar België. Frédéric Thomas ontdekte dat bananenbedrijven financiële steun verleenden aan paramilitairen in de regio Urabá. Bananengigant Chiquita zou in de periode 1997-2004 zo’n 1,5 miljoen euro aan de illegale gewapende groepen hebben gegeven. Het bedrijf slaagde er dankzij een schikking met justitie in de VS in om aan vervolging te ontkomen.
Ook nu nog bulkt de Colombiaanse bananenindustrie van de wantoestanden. Sommige gestolen gronden zijn nog altijd niet teruggegeven aan de rechtmatige eigenaars. Boeren en arbeiders worden bedreigd of vermoord. Het massale gebruik van pesticiden op de bananenplantages zet de gezondheid van de arbeiders en het milieu onder druk.
Manipulatie en militarisering in de mijnbouw
De opeenvolgende Colombiaanse regeringen beschouwen de mijn- en petroleumontginning als een motor voor de ontwikkeling van hun land. Het verhaal rond de kopermijn Quebradona zet daar een aantal vraagtekens bij. De multinational AngloGold Ashanti plande dit mijnbouwproject in een streek met een rijke koffieteelt en botste al snel op verzet bij de bevolking. Frédéric Thomas leerde van lokale organisaties hoe het mijnbouwbedrijf stelselmatig de druk opvoerde via financiële steun aan beleidsmakers en een samenwerkingsovereenkomst met het leger. Voorlopig zonder resultaat. Door de sociale protesten heeft de Colombiaanse overheid het project ‘on hold’ gezet.
Lessen voor een zorgplichtwet
Het onderzoek naar zorgplicht in Colombia maakt duidelijk dat bedrijven geen neutrale actoren zijn en zeker geen slachtoffers van de lokale situatie. Vaak doen ze hun voordeel met mensenrechtenschendingen, of werken ze die in de hand. Vrijblijvende initiatieven van hun kant halen dus niets uit.
De rechtszaak tegen Chiquita toont dat een ‘dubbele weg’ bij de vervolging werkt. Hoewel het bedrijf in de VS niet vervolgd wordt, heeft het via de schikking schuld bekend. Die schuldbekentenis maakt wel degelijk een verschil voor rechtszaken in Colombia. Eerder zagen we het nut van die dubbele aanpak in de aanklacht die Hondurese vakbonden via het vrijhandelsakkoord CAFTA hadden ingediend tegen de Hondurese staat.
Op basis van deze en andere bevindingen stelden we vijf aanbevelingen voor een zorgplichtwet op. Die gaan van de kritische en geïntegreerde ondersteuning van wetsvoorstellen tot de ontwikkeling van lobbyactiviteiten.
Benieuwd naar de resultaten en aanbevelingen van het onderzoek?
