Maria staat op de middag buiten met haar twee kleine kinderen wanneer plots een vliegtuigje komt overvliegen en zijn lading pesticide uitstrooit. Ook al staat haar huis niet op het bananenveld, de wind brengt de geur van de pesticiden tot bij haar. Aan de geur herkent ze het product: dit is Malathion, een van de sterkere insectendodende producten. Haar oudste zoontje Javier komt een half uurtje later thuis van school en ruikt ook naar het product. Zijn school heeft geen ramen, dit is namelijk een tropische streek in Ecuador. Het vliegtuigje passeert twee keer per maand over de buurt.
Pedro woont naast de suikerfabriek in Milagro. Tijdens de oogst stookt de fabriek 24 uur op 24 alle suikerrietafval in een enorme stookketel om zo de nodige elektriciteit te produceren. Zijn vrouw kan zes maanden per jaar de was niet buiten hangen, en in die periode zijn de kinderen meestal onderhevig aan hevige hoestbuien. De jongste heeft astma ontwikkeld. Eigenaardig genoeg heeft Isabel Noboa, de eigenares van de suikerfabriek in Milagro en gekende bedrijfsleidster en filantrope, verschillende internationale prijzen ontvangen voor het ecologisch produceren van elektriciteit en wegens haar ‘goede werken voor de armsten’.
Radiografieën
De geproduceerde suiker mag dan hagelwit zijn, Milagro is een zwarte stad, van binnen en van buiten. Eind vorig jaar nam Dokter Harari een honderdtal radiografieën van de longen van werknemers en omringende bevolking. Hij is verbonden aan het onderzoekscentrum IFA, en voerde dit onderzoek samen met de agro-vakbondskoepel Fenacle, en met steun van fos. De resultaten getuigen van de impact van een vervuilend bedrijf op de longen en op de algemene gezondheid van de bevolking en werknemers.
Want niet alleen het verbranden van suikerrietafval zorgt voor roetvervuiling. Ook worden de suikerrietvelden enkele dagen voor het kappen in brand gestoken om het onkruid tussen de stengels te verwijderen en om loshangende bladeren alvast weg te branden. Eén op de drie onderzochte volwassenen had ernstige longproblemen. Geen enkele van de onderzochten was ooit medisch gekeurd door het bedrijf waarvoor ze werken (de oudste werknemer was 69) of door de sociale zekerheid.
Onvruchtbaarheid
Vorig jaar publiceerde Fenacle ook een boekje met resultaten uit het onderzoek (eveneens gerealiseerd door IFA) naar de gevolgen van het ongecontroleerd gebruik van pesticiden in de bananenteelt. Die gevolgen zijn zeer ernstig: onvruchtbaarheid, misvormingen bij de kinderen, vele kankers en chronische aandoeningen. Dit is echter niet geweten door de bevolking en de aandoeningen duiken soms pas jaren later op. Daardoor gaan de bedrijven vrijuit en kan de bevolking niemand verantwoordelijk stellen voor haar gezondheidsproblemen. Ook de gezondheidsdiensten van de staat en het Ministerie van Arbeid en van Milieuzaken hebben hierin hun aandeel.
Verkiezingskoorts
De resultaten van beide onderzoeken werden door Fenacle aangekaart bij tal van instanties. Fenacle steunt de regering Correa en daardoor wordt voorzitter Angel Rivero vaak uitgenodigd op publieke activiteiten. Af en toe kan hij er zelfs het woord nemen en dat deed hij eind februari met deze onderzoeksresultaten. Al de volgende dag werden hijzelf en Dr. Harari opgebeld en uitgenodigd om meteen hun bevindingen voor te leggen aan de Minister van Volksgezondheid. Onmiddellijk werd een onderzoekscommissie samengesteld, er is een onderzoek ter plaatse gebeurd bij de suikerfabriek in Milagro … en dan is alles op dat front opnieuw stilgevallen. Ook de directeur van de afdeling arbeidsziekten van de Ecuadoraanse Sociale Zekerheid legde plots veel activiteit aan de dag. Twee weken geleden was er een seminarie voor werknemers en werkgevers over arbeidsziektes. Daar werd gezegd dat de werkgevers die de wetgeving niet naleven, strenge boetes zullen krijgen.
Volgens Dr. Harari heeft de plotse interesse van de regering voor de gezondheidsaspecten in bepaalde agro-sectoren alles te maken met de politieke beleidsbeïnvloeding van Fenacle bij de regering. En met president Correa, die in dit verkiezingsjaar op een goed blaadje wil staan bij de kiezers. Toch is er nog niets fundamenteels veranderd: de vliegtuigjes doen om de twee weken hun werk, met serieuze gevolgen voor de gezondheid van piloten, werknemers, bevolking, en het milieu.
Nieuw eisenpakket
Toch vinden de vakbondsleiders van Fenacle dat er vooruitgang is gemaakt. Het is de eerste keer dat de werknemers zelf gezonde arbeidsvoorwaarden in hun eisenpakket zetten en als een prioriteit beschouwen. Voordien onderhandelden de vakbonden meestal enkel over hogere lonen en bijkomende premies. De onderzoeken van Fenacle hebben echter alarmerende feiten voorgelegd en sindsdien zijn de werknemers zeer gemotiveerd om ook hierrond te strijden.
Verder is de thematiek van veiligheid en gezondheid een interessant strijdpunt gebleken omdat in feite niemand tegen gezonde arbeidsomstandigheden kan zijn. Met de aanklachten rond de ongezonde arbeidsomstandigheden worden ook de andere syndicale eisen meegenomen: de nood zich te kunnen organiseren per sector en niet per bedrijf, de eis om collectieve sectoronderhandelingen te voeren, de eis om de gewerkte jaren in onderaanneming te laten erkennen voor de pensioenen, enz.
Er moet nog een lange weg afgelegd worden. Maria kan beter de deuren en ramen sluiten als de vliegtuigjes overvliegen. Pedro en zijn vrouw houden de kinderen ook beter binnen tijdens de zes maanden van de oogst van het suikerriet.
Voorlopig blijft de boodschap: (niet-biologische) bananen en suiker: een ongezonde combinatie voor de werknemers en werkneemsters en hun families.