28 mei 2010 was een belangrijke dag voor het gezondheidsbeleid in El Salvador. In aanwezigheid van honderden gezondheidswerkers luisterden Isabel Rodriguez en Eduardo Espinoza, respectievelijk Minister en Viceminister van Gezondheid, naar de aanbevelingen voor betere gezondheidsdiensten voor de gewone man en vrouw. De afgelopen maanden hebben gezondheidsorganisaties, verenigd in de Burgeralliantie, in vijf regionale fora de grote tekorten van de huidige diensten in kaart gebracht. Zo zijn er vaak geen dokters aanwezig in de openbare gezondheidscentra, is er een tekort aan geneesmiddelen en bedraagt de wachttijd om een specialist te zien tussen de drie en de zes maanden. De uitdagingen zijn groot.
Corruptie
Viceminister Eduardo Espinoza beseft dat hij voor een enorme opgave staat: “We willen één gezondheidssysteem voor iedereen. Gezondheid is namelijk een recht en de overheid is de eerste verantwoordelijke om dat recht te waarborgen.” Espinoza is de eerste om te erkennen dat het een weg van lange adem zal zijn. Als universiteitsprofessor heeft hij jarenlang het gezondheidsbeleid kritisch gevolgd en moeten vaststellen dat de vorige regeringen de openbare gezondheidsdiensten verwaarloosden ten voordele van de private medische diensten en farmaceutische bedrijven. “In verschillende ziekenhuizen troffen we grote voorraden geneesmiddelen aan,” vertelt Espinoza. “Ze waren er dus wel, maar werden niet verdeeld.” Espinoza mijdt het woord corruptie niet, een fenomeen dat de structuren van hoog tot laag heeft besmet. Zo vertelt hij het verhaal van een directeur van een gezondheidscentrum die weigerde om geneesmiddelen mee te geven omdat een familielid een apotheek in het dorp heeft.
Espinoza rekent op de burgers om de misbruiken in de sector aan te klagen. De ASPS werkt al jaren aan de uitbouw van actieve gezondheidscomités in het land. Miguel Orellana is een van de bezielers van ASPS: “Wij nemen de uitdaging van de viceminister aan en treden in discussie met de lokale openbare gezondheidsdiensten om deze efficiënt en vrij van corruptie te doen draaien. Misbruiken zullen rechtstreeks gemeld worden aan de Minister van Gezondheid.”
Gebrekkige capaciteit
De versnippering van de gezondheidszorg in El Salvador vormt een groot probleem. Het Instituut voor Sociale Zekerheid heeft zijn eigen ziekenhuizen die goede zorgen verlenen, maar enkel toegankelijk zijn voor de mensen die werken voor de overheid of die sociale bijdragen betalen. Wie veel geld heeft, kan terecht bij privé-instanties, maar de overgrote meerderheid, ruim 70 procent van de bevolking, doet beroep op de openbare gezondheidsdiensten die gratis zijn. Ze functioneren echter slecht, zeker in de afgelegen gebieden waar er amper dokters zijn en geneesmiddelen ontbreken. Een jaar geleden had het Ministerie van Gezondheid slechts de capaciteit om 40 procent van de bevolking verzorging aan te bieden. Ondertussen is dit opgetrokken tot 50 procent, maar dat betekent dat vandaag nog steeds 20 procent van de bevolking het zonder goede en betaalbare gezondheidszorg moeten stellen.
Historische kans
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de eerste doelstelling van het ministerie gericht is op een betere toegankelijkheid. “Na 10 dagen hebben we de consultaties in de overheidsdiensten terug gratis gemaakt en de zogenaamde ‘vrijwillige bijdrage’ die de vorige regering had ingevoerd, afgeschaft. Op een jaar tijd, zien we dat het aantal consultaties met 40 procent is gestegen. We hebben bijkomende fondsen vrijgemaakt om meer geneesmiddelen te kopen, en we kunnen nu al ongeveer 90 procent van de behoeften dekken”, aldus de viceminister. Deze maatregelen zijn een begin, maar de strijd tegen misbruiken en versnippering van de diensten vraagt meer tijd.
Orellana bevestigt dat El Salvador met deze regering een historische kans krijgt om de gezondheidszorg grondig te veranderen. “Tijdens deze legislatuur moeten de fundamenten gelegd worden, maar het zal nog zeker tien jaar vragen voor het werk af is”. Of de bevolking deze regering deze kans bij de volgende verkiezingen in 2014 zal geven? “Dat is de grote uitdaging. We leggen nu al de bevolking uit wat de echte inzet van de volgende verkiezingen is”.