Huizen bouwen
Santa Clara is de stad waar Che Guevara het leger van Batista een beslissende slag toebracht. Santa Clara is ook de stad van het textielbedrijf “El Embarco del Granma”, waarmee het ABVV West-Vlaanderen via fos al meer dan tien jaar vriendschapsbanden onderhoudt. Het bezoek van vandaag is bijgevolg een blij weerzien onder kameraden-syndicalisten. Manolito, de algemene secretaris van SNTIL, de vakbond van de lichte industrie, leidt ons rond. Met steun van het ABVV West-Vlaanderen werden 16 huizen voor werknemers gebouwd en werd de refter opgeknapt.
Het lijkt misschien vreemd dat een vakbond ook huizen bouwt, maar in Cuba zorgen de vakbonden voor het welzijn van de werknemers in ruime zin. Daarom voert SNTIL een aantal sociale projecten uit, waaronder het bouwen van woningen. Eén of twee keer per maand motiveert de vakbond de werknemers om een dag vrijwillig te werken voor deze sociale projecten, maar soms ook voor het gewone werk in de fabriek.
Lage lonen en sociale voordelen
Hoe worden de lonen onderhandeld, wilden we weten. In overleg met de vakbonden legt het ministerie van arbeid de basislonen voor de verschillende loonschalen vast. In elk bedrijf onderhandelt de vakbond met de bedrijfsadministratie over de toepassing van de loonschalen. In de textielsector bestaan ongeveer 225 loonschalen. In het bedrijf “El Embarco del Granma” wordt gewerkt met 17 loonschalen. De schoonmakers ontvangen het laagste basisloon van 225 Cubaanse peso per maand; het gemiddelde basisloon bedraagt 355 peso en de directeur verdient 5OO peso. Tegen een wisselkoers van 25 peso voor 1 dollar lijken dat lage lonen, maar Manolito benadrukt dat men de andere sociale voordelen die alle Cubanen genieten, niet mag vergeten: gratis onderwijs tot en met universiteit, gratis gezondheidszorg, gratis woon-werkvervoer, goedkope maaltijden van minder dan 1 peso per dag, opleidingsmogelijkheden, enz.
Jaarlijks onderhandelen de vakbond en de administratie een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) op bedrijfsniveau. Op sectorniveau bestaan deze CAO’s niet : bedrijfsoverstijgende zaken worden op nationaal niveau afgesproken. In de CAO worden de productienormen voor elke functie vastgelegd. Natuurlijk is het gemakkelijker om productienormen vast te leggen voor arbeiders die in de productieketen staan. Maar ook voor andere functies tracht men om criteria vast te stellen. Voor bedienden en kaderleden hanteert men eerder criteria die rekening houden met de kwaliteit en verantwoordelijkheid van het werk.
“Wie meer produceert, verdient meer”
“Om de werknemers te stimuleren tot meer en efficiëntere productie, worden ook premies betaald als een arbeider of een ploeg arbeiders meer dan de productienormen hebben gepresteerd. Het is een socialistisch principe dat de werknemers betaald worden volgens hun prestatie. Wie meer produceert, verdient meer,” licht Manolito toe. De Belgische syndicale delegatie spitst zijn oren. Individuele verloning zet werknemers tegen elkaar op, verhoogt de werkdruk en maakt hen ziek. Bovendien hangt de productie op de eerste plaats niet af van de arbeiders, maar van de beschikbare machines en productiemiddelen.
Arbeiders-eigenaars
Ook Manolito schuifelt heen en weer op zijn stoel en licht toe. Na de val van het Oostblok moest Cuba verder zonder de steun van de Sovjet Unie. De Cubaanse economie kwam in een diepe crisis terecht. In veel bedrijven werden de activiteiten praktisch tot nul herleid. Nochtans heeft de Cubaanse overheid toen niemand ontslagen; de werknemers bleven een subsidie ontvangen, ook al was er weinig werk. Nu herstelt de economie zich langzaam, maar de bedrijven produceren zeker nog niet op het niveau van vroeger. Alle Cubaanse vakbonden scharen zich daarom achter de plannen om de bedrijven efficiënter en productiever te laten draaien. Daarom vieren ze de 50ste verjaardag van de revolutie ook onder de bovengenoemde slogan. Bovendien zijn de werknemers in Cuba zowel arbeiders als eigenaars van de productiemiddelen. Er is geen fundamentele tegenstelling. Hoe beter de economie draait, hoe beter alle Cubanen het hebben.
Hoe werkt dit systeem van premies per prestatie precies? In de CAO worden de premies voor elke schijf van meerproductie vastgelegd. Een voorbeeld: een ploeg werknemers die 5% meer produceert dan de vastgelegde productienorm krijgt 10 peso meer uitbetaald. Daarnaast kan de arbeider ook individuele premies verdienen op basis van zijn individuele inzet en bijdrage. De personeelsverantwoordelijke van het bedrijf kent deze premies toe. Zo kan een arbeider een loon verdienen dat kan oplopen tot 600 peso. Ook administratief personeel komt in aanmerking voor premies. Maar omdat zij niet rechtstreeks bijdragen tot het behalen van de vooropgestelde jaarproductie, is hun premie beperkt tot 30 % van het basisloon.
Het bezoek aan het bedrijf wordt afgesloten met een maaltijd in de fris opgeknapte refter. Een bezoek aan de fabriek zit er niet in, want de diesel om de machines te doen draaien, wordt met een dag vertraging geleverd. Technische werkloosheid betekent niet dat de werknemers voor deze dag niet betaald worden. Maar het heeft wel gevolgen voor het behalen van de vooropgestelde productienormen. Wil men de premies veilig stellen, betekent dit een extra inspanning. En misschien zelfs een dag vrijwillige arbeid.