Peru-cgtp-demonstratie-flickr-cliff hellis
beeld:

Analyse: Welke belangen dient vrijhandel?

Het vrijhandelsakkoord tussen de Europese Unie en landen in de regio van het Andesgebergte staat mooi op papier. Naast economische groei, belooft het respect voor tal van mensenrechten. Maar wat komt daarvan in huis? Worden de gewone Peruaan, Ecuadoraan en Colombiaan echt beter van de akkoorden? Jo Vervecken, regionaal coördinator voor FOS in de Andes analyseert.

Dagelijks zijn wij trieste getuigen van hoe de Peruaanse, Ecuadoraanse en Colombiaanse autoriteiten met ongelooflijk gemak mensenrechten aan hun laars lappen, vaak onder het voorwendsel van de promotie van de vrijhandel. We zien hoeveel moeite het de Europese Commissie kost om hierop te reageren, ook al geven wij als waakhonden, de pap in de mond. Dat stemt tot nadenken over welke interesses er eigenlijk gediend worden met de vrijhandelsakkoorden tussen de Europese Unie en de Andeslanden.

Peru ruimt met gemak arbeidsrechten en milieuvoorschriften uit de weg

In 2012 ondertekenden Peru en Colombia een akkoord met de Europese Unie waarin ze zich engageerden fundamentele arbeids- en milieurechten te respecteren. Het Belgische federaal parlement volgde drie jaar later. In oktober 2017 dienden veertien Europese organisaties met de steun van 27 Peruaanse organisaties een sterk gefundeerde klacht in bij de Europese Commissie over het niet naleven van die engagementen.

Aan die actie ging een andere klacht vooraf aan het adres van de Verenigde Staten waarmee Peru ook een akkoord heeft. Dat akkoord voorziet wél sancties bij schendingen van arbeidsrechten. Na onderzoek besloot de VS dat de Peruaanse werkgevers en autoriteiten inderdaad fundamentele arbeidsrechten schonden en moesten ze binnen een bepaalde tijd orde op zaken stellen. Dat gebeurde echter niet want volgende de Peruaanse autoriteiten was er geen vuiltje aan de lucht. De sancties blijven uit….

Ook de Europese Commissie besloot de klacht te gaan onderzoeken en beloofde hierover een rapport uit te brengen. Het akkoord met de Europese Unie voorziet echter geen straf bij schending van fundamentele rechten.

Het Waalse Parlement, een van de enige parlementen die het akkoord nog niet goedkeurde net omwille van het beperkte ruimte voor mensenrechten, zou het verdict van de Europese Commissie afwachten vooraleer te gaan stemmen. Toch werd het akkoord plots toch gestemd op 20 juni 2018. Ook de Commissie Buitenlandse Betrekkingen van de Kamer sprak zich op 19 juni uit voor de toetreding van Ecuador tot het akkoord.

Ondertussen staat het Peruaanse parlement op het punt de promowet voor de agro-export, een sector met 70% vrouwelijke arbeidskrachten, te verlengen met maar liefst 21 jaar. In 2000 kwam Fujimori met die wet op de proppen om agro-exportbedrijven een duwtje in de rug te geven. De wet  stelde de bedrijven vrij van fiscale verplichtingen en het naleven van arbeidsrechten. Het beviel hen zo goed, dat ze nu vragen om meer, niet alleen in de agro maar ook in andere sectoren, op de kap van de werknemers. Volgens Parlementslid Hernando Cevallos van Frente Amplio zal dit politiek op weinig weerstand stuiten: “Er zijn veel parlementsleden die belangen hebben in de agro-export en die deel uitmaken van de landbouwcommissie.”

Peru-demonstratie-milieu

Niet alleen arbeidsrechten, maar ook milieubeschermingsmaatregelen moeten eraan geloven. Zo krijgen bedrijven die grondstoffen delven zonder meer carte blanche om hun activiteiten te ontplooien. Al die schendingen werden gebundeld in de klacht die het Peruaanse middenveld indiende bij de Europese commissie.

Colombia ruimt ook mensenrechtenverdedigers uit de weg

20171017-fos personeel-1
Bericht

Analyse: Wat kan Colombia verwachten van Duque?

De verkiezing van de radicaal rechtse Iván Duque tot president doet veel Colombianen huiveren. Jo Vervecken is actief voor FOS in Latijns-Amerika, waar ze onder andere samenwerkt met progressieve middenveldorganisaties uit Colombia. Ze analyseert de situatie.

Lees verder

In Colombia worden niet alleen arbeidsrechten en milieuvoorschriften uit de weg geruimd, maar ook mensenrechtenverdedigers. Volgens cijfers van de Colombiaanse mensenrechtenorganisaties OIDHACO, staat de teller dit jaar al op 84. Veertien anderen lieten het leven bij vreedzame protesten. Sinds de ondertekening van de vredesakkoorden in november 2016 zijn er al 385 moorden op sociale leiders en 63 op ex-FARC-leden vastgesteld. Met de zopas verkozen president Duque die de belangen van de grootgrondbezitters vertegenwoordigt en de vredesakkoorden zal “aanpassen”, zal het dodenaantal ongetwijfeld nog veel hoger oplopen.

Voor Ecuador tellen enkel de bananen

Ook in Ecuador, dat zich in 2016 aansloot bij het vrijhandelsakkoord, is de schending van de arbeids- en milieuclausules al pijnlijk duidelijk. De aansluiting van Ecuador stond volledig in het teken van de banaan, hét sterproduct van de Ecuadoraanse export. De Ecuadoraanse autoriteiten zijn dan ook als de dood voor imagoschade.

Toch wordt de geschiedenis van de bananenproductie en –handel gekleurd door bloed, zweet en tranen. Van wie? Van de arbeiders natuurlijk. En hoewel de bananenexport er inderdaad op vooruit gaat door de ondertekening van het akkoord, doet de situatie van de arbeiders dat niet. In tegendeel. Door een aantal ministeriële besluiten zien ze de rechten die ze daarvoor ten minste op papier hadden in rook opgaan.

Vreemd toch als je nagaat dat het economisch voordeel dat de Ecuadoraanse staatskas haalt uit de bananenhandel erg beperkt is. Het zijn namelijk de supermarkten in de consumerende landen die met het grootste deel van de koek aan de haal gaan. Aan Ecuadoraanse kant zijn er enkele exporteurs die ook behoorlijk wat winst opstrijken, maar nauwelijks of geen belastingen betalen. Dus weerwerk moet! Maricela van bananenarbeidersvakbond ASTAC getuigt: “Wij zijn de enigen die opkomen voor de bananenarbeiders die uitgebuit worden en in armoede leven. De minister van Arbeid is de zoon van de voorzitter van de grootste vereniging van bananenexporteurs in Ecuador, dus die dient andere belangen. Het Parlement zit ook vol bananenbonzen. Als wij het niet doen, doet niemand het.”

IMG_20180618_111844_Bokeh
Jorge onderzoekt een palet met bananen uit Ecuador.

Wij, de waakhonden, blijven blaffen

Is dat geen reden genoeg voor de Europese Unie om de Andes-overheden onder druk te zetten met sancties? Wij, de Europese, Ecuadoraanse, Peruaanse en Colombiaanse waakhonden, slaan de handen in elkaar om hierop te blijven hameren. Zo zat Jorge Acosta van ASTAC in juni samen met nationale en Europese beleidsmakers, vakbonden en organisaties om de mensenrechtenschendingen in de bananensector aan te klagen. In het Europees Parlement getuigde hij over de negatieve effecten van het vrijhandelsakkoord en gebrek aan sancties bij schendingen van arbeidsrechten.

Hoewel het akkoord tussen de Europese Unie en de Andeslanden weinig slagkracht heeft, bevestigden leden van de Europese commissie en het Europees parlement tijdens hun ontmoetingen met ASTAC dat diplomatieke druk op de Ecuadoraanse overheid wel degelijk kan helpen, net omwille van die grote economische belangen.

Het wordt tijd dat de Europese Unie de daad bij het woord voegt en van haar mensenrechtendiscours meer maakt dan een vodje papier. Het wordt tijd dat het respect voor mensenrechten de bovenhand krijgt.

Blijf op de hoogte

Meer weten over de invloed van vrijhandel in de Andesregio? Schrijf je in op onze nieuwsbrief.