FOS_zuid-afrika_wfp_20220921
beeld:

Women on farms doorbreekt cirkel van armoede en geweld

Na een inleefreis van Solidaris (toen Bond Moyson) in 2013 schreef provinciaal secretaris Chris Van den Bossche in zijn blog: “Achter de idyllische Zuid-Afrikaanse landschappen die menig toerist aantrekken, schuilt de harde realiteit van de leef- en werkomstandigheden van de (vrouwelijke) landarbeiders”. Hij had er kennisgemaakt met Women on Farms Project, een organisatie die het lot van de landarbeidsters probeert te verbeteren. Hoe ziet hun werk er tien jaar later uit?

DossierPesticiden
In 2021 produceerde FOS een documentaire over het werk van Women on Farms Project. Landarbeidster Alida Pallas en WFP-coördinator Rebecca Mort tonen je de uitdagingen waar de Zuid-Afrikaanse landarbeiders voor staan.Bron:

Samen met Solidaris steunen we het werk van Women on Farms Project (WFP) in de Zuid-Afrikaanse provincies West-Kaap en Noord-Kaap sinds 2006. De feministische organisatie zet zich in voor de vrouwen die op de grote commerciële boerderijen werken en wonen. WFP probeert de landarbeidsters te versterken, hoofdzakelijk door hen over hun rechten te informeren en door hen te organiseren binnen hun gemeenschappen.

Kennis geeft kracht

De kennis van hun rechten geeft de deelneemsters aan de workshops van WFP een sterk gevoel van empowerment en van meer controle over hun leven. Vaak gaat dat gevoel gepaard met woede, omdat ze beseffen hoezeer hun rechten werden geschonden, gewoon omdat ze niet beter wisten. Door die persoonlijke verandering willen de vrouwen ook informatie en kennis delen, en de rechten van andere landarbeidster verdedigen en bevorderen.

Sinds ik naar de bijeenkomsten van WFP ga, voel ik me sterker. Dankzij hen kan ik ‘nee’ zeggen tegen alcohol en drugs.

Ju-Kaylin (rechts)Ju-Kaylin, 16 jaar, New Rest

Safe spaces

De WFP-medewerkers passen in alle programma’s participatieve en transformerende methodes toe, zoals vormingen, toneel, vrij schrijven … Ze creëren safe spaces (veilige plaatsen), waar vrouwen de kans krijgen om de pijnlijkste aspecten van hun leven te delen, waar ze steun, liefde en empathie vinden. Voor de meeste vrouwen zijn die plaatsen de eerste en enige gelegenheid om over verdrongen beledigingen, misbruiken en vernederingen te praten.

“Ik werd op mijn 8e verkracht door mijn stiefvader. Dat maakte me tot de persoon die ik was (stil) tot ik erover kon praten, toen we die workshop over gezondheid en het misbruik van vrouwen en kinderen hadden. Op die dag kon ik erover praten, terwijl ik er jaren, jaren, jaren niet over heb gesproken, tot die dag … Want weet je, er waren andere vrouwen in de workshop die hetzelfde hadden meegemaakt, en die er ook niet over praatten … Als je dat vertrouwen voelt … wanneer je weet dat iemand je zelfvertrouwen (om te praten, red.) opkrikt, dan kan je over je verleden praten en kan je jezelf ervan bevrijden. Dan ben je vrij … echt.”

Jacoba, 57 jaar, Rawsonville

Strijd tegen arbeidsrechtenschendingen

De leef- en werkomstandigheden op de commerciële boerderijen in de West-Kaap en Noord-Kaap zijn – helaas – nog altijd hard. De landarbeiders hebben steeds minder werkzekerheid. Hun werkgevers, de boeren, hebben de vaste jobs vervangen door seizoensarbeid, vooral voor vrouwen. Terwijl de landarbeiders vroeger seizoensarbeid verrichten op eenzelfde boerderij, moeten ze nu kortere perioden op verschillende boerderijen werken. De coronapandemie heeft die ontwikkeling alleen maar versterkt. Er is weliswaar een wettelijk minimumloon ingevoerd, maar de toepassing daarvan verschilt van boerderij tot boerderij. De wijnbouwsector werkt daarnaast aan certificering en minimumnormen. Maar ook die kunnen de naleving van de wettelijke vereisten niet garanderen, zo blijkt uit onderzoek van WFP.

Slachtoffers van geweld worden eindelijk gehoord

Het geweld op vrouwen is ook nog alomtegenwoordig. De landarbeidsters blijven financieel en juridisch afhankelijk van hun partners en werkgevers, wat het misbruik in de hand werkt. Ook hier heeft de komst van covid-19 de situatie verergerd.

“Elke vrouw heeft recht op een eigen leven en om te beslissen of ze aan gezinsplanning wil doen of niet. Toch merken we vaak op de boerderijen dat mannen de beslissing van vrouwen proberen te beïnvloeden. Omdat de vrouwen op de boerderijen zo afhankelijk zijn van mannen, geven ze soms toe. Ze geven hun rechten op, omdat de mannen de kostwinners van het huishouden zijn.”

Janine Pietersen, Wellington

WFP leidt gezondheidsactivisten op die op de boerderijen en in de gemeenschappen slachtoffers van gendergebaseerd geweld helpen, o.a. bij het indienen van een klacht bij de politie. De politie negeert de landarbeidsters vaak omdat ze laag op de maatschappelijke ladder staan, maar WFP-activisten zorgen ervoor dat de vrouwen gehoord worden en gerechtigheid krijgen. Sinds kort organiseert WFP ook workshops over ‘nieuwe masculiniteiten’ voor jongens en mannen, om hun gewelddadige gedragspatronen te veranderen.

Verbod op schadelijke pesticiden

Verder worden de landarbeiders nog steeds op grote schaal blootgesteld aan schadelijke pesticiden. De boeren geven hun geen beschermende kleding, en tegelijk komen de pesticiden vaak terecht in de huizen van de landarbeiders die op de boerderij wonen. WFP voert hier al jaren actie tegen. Met resultaat! De Zuid-Afrikaanse overheid heeft recent besloten om schadelijke pesticiden te verbieden vanaf 2024. De meeste van die pesticiden komen trouwens uit de EU, waar ze al verboden zijn. Samen met andere middenveldorganisaties proberen WFP en FOS de productie en export nu volledig te verbieden.

FOS_zuid-afrika_wfp_20220920
In september 2022 manifesteerden Zuid-Afrikaanse landarbeidsters in Worcester tegen het gebruik van schadelijke pesticiden op de grote boerderijen.beeld:

Health indaba’s

Terwijl de landarbeiders en hun families tien jaar geleden nog woonden op de landerijen waar ze op werkten, worden ze nu meer en meer buitengezet door de eigenaars. Daardoor zijn de sloppenwijken in de steden gegroeid. De onveiligheid tiert er welig en basisvoorzieningen, zoals drinkbaar water, toiletten, etc., ontbreken. WFP organiseert over de problemen regelmatig indaba’s, waar (vooral vrouwelijke) landarbeiders en beleidsmakers worden samengebracht om de problematiek aan te pakken.

zuid-afrika-wfp-landarbeid-indaba-7-scaled
Tijdens de indaba's op het platteland delen de arbeidsters hun ervaringen en wisselen ze kennis uit.beeld:

Een vicieuze cirkel doorbreken

Met zoveel verschillende uitdagingen blijft het werk van WFP broodnodig. De organisatie stelt belangrijke tekorten aan de kaak, en versterkt het leiderschap van vrouwen. De lokale structuren van geïnformeerde landarbeidsters gaan de marginalisering en de misbruiken tegen die vaak generatie na generatie worden doorgegeven. De volwassen landarbeidsters zijn bijvoorbeeld zelf begonnen met hun dochters mee te nemen naar de workshops van WFP. Ze willen zo de vicieuze cirkel van armoede en geweld doorbreken. WFP heeft daarop een emanciperend programma voor adolescenten ontwikkeld.

20221110-solidaris-joyce-rik-1
Joyce Loridan, stafmedewerker Europese en internationale aangelegenheden, en Rik Thys, stafmedewerker studiedienst, Solidarisbeeld:

In september 2022 ontmoetten Solidaris-collega’s Rik Thys en Joyce Loridan WFP en haar leiders in Stellenbosch, Zuid-Afrika. Ze drukten nadien hun dankbaarheid voor de ontmoeting uit: “We prijzen mevrouw Colette Solomon en zijn overtuigd van het effect van de intersectionele aanpak van het Women on Farms Project door vrouwen mondiger te maken, hen te informeren over hun rechten, hen te mobiliseren om zich in te zetten voor hun gemeenschap en hun gezondheid en steun te vinden bij elkaar.”

Wil je op de hoogte blijven van het werk van Women on Farms? Schrijf je hieronder in op onze nieuwsbrief. Zuid-Afrika en WFP komen daarin regelmatig aan bod.