Onderdeel van
afbeelding spin – zonder tekst – Landscape
Partner­geweld Ga naar dossier
Juayua, Sonsonate, El Salvador
Een man staat voor zijn huis in El Salvador.beeld:

Interview: ‘Ook ziekelijke jaloezie is een vorm van partnergeweld’

Machismo is sterk aanwezig in Nicaragua. Een vruchtbare bodem voor partnergeweld? FOS zocht het uit en sprak met Maria Auxiliadora Ramiro en Janett Castillo uit Matagalpa.

LocatieNicaragua
afbeelding spin – zonder tekst – Landscape
Dossier

Partner­geweld

Iedereen is wel eens bang. Maar als je bang bent waar je veilig zou moeten zijn, zoals thuis, is er iets mis. Voor een op vijf vrouwen is …

Lees verder

Maria Auxiliadora en Janett zijn actief bij Movimiento Comunal Nicarguense (MCN), een gezondheidsbeweging waarmee we samenwerken in Nicaragua. Maria Auxiliadora was in ‘78 een van de oprichters van MCN en is veertig jaar later nog steeds actief in de leiding in Matagalpa. Janett is coördinator in dezelfde stad en maakt deel uit van het nationaal bestuur.

Komen jullie vaak in aanraking met partnergeweld?

Maria Auxiliadora: “Sinds de oprichting van MCN brengen we vrouwen samen. Dat leidde in ’92 tot de oprichting van vrouwennetwerken in verschillende steden. In Nicaragua is het nodig om vrouwen apart te organiseren. Door het cultureel verankerde machismo zijn vrouwen vaak erg onderdanig. Om te werken aan hun zelfvertrouwen en om emancipatie mogelijk te maken, is het nodig om een werking specifiek voor hen te organiseren.

Gaandeweg komen in die groepen verhalen van partnergeweld naar boven. Eens vrouwen zich veilig voelen in de groep, durven ze hun ervaringen over het fysiek geweld thuis te delen. Maar partnergeweld gaat verder dan de vuistslag. Het is ruimer dan fysieke geweld. We horen verhalen van vrouwen die thuis elke cent die ze verdienen moeten afgeven en hun man toestemming moeten vragen voor alles wat ze willen uitgeven. Dat catalogeren wij onder ‘economisch partnergeweld’. Ook daar speelt het machismo een grote rol. De mannen vinden dat zij baas zijn over geld, dat hun vrouw daar geen enkele zeg in heeft.”

Janett: “Klopt, met onze vrouwengroepen raken we thema’s aan, gaande van vrouwenrechten tot geweld. Maar we hebben ook een economische werking, waar we een aantal projecten met microkredieten hadden. Het is altijd een strijd om de vrouwen ervan te overtuigen dat ze dat geld niet aan hun man moeten afgeven, maar het zelf moeten beheren. Vaak durven ze dat niet, uit schrik voor de reactie van de partner.”

Zijn er naast fysiek en economisch geweld nog andere vormen van partnergeweld?

Maria Auxiliadora: “Er is uiteraard ook het verbale geweld tegen vrouwen, maar een andere vorm van partnergeweld is de ziekelijke jaloezie van mannen. Mannen beschouwen vrouwen als hun bezit en vrouwen worden hier vaak geconfronteerd met een erg verregaande vorm van controle binnen de relatie of het huwelijk. Sommige vrouwen moeten zich bijna kleden als een non wanneer ze de deur uitgaan. Zelfs hun kleding wordt voorwerp van onderwerping aan de man. En het gaat nog verder. Indien het toch tot een breuk of een scheiding komt, volgen er nog steeds bedreigingen: ‘als je met een andere man naar bed gaat, maak ik je af.’ Of er wordt mee gedreigd om niet langer alimentatie te betalen voor de kinderen indien de vrouw een nieuwe partner zou hebben.”

Wat doen jullie hieraan?

Janett: “Een eerste stap is dat we vrouwen hun verhaal laten vertellen. Daarnaast geven we vorming over hun rechten en geven we ook rechtsbijstand. Onze organisatie kan ook psychologische hulp aanbieden, doordat we een aantal psychologen hebben binnen de beweging die zich daar naast hun job vrijwillig voor willen inzetten.”

Maria Auxiliadora: “In de eerste plaats werken we aan het zelfvertrouwen van vrouwen. Zeker vrouwen die met partnergeweld geconfronteerd worden, hebben een bijzonder negatief zelfbeeld. Als we willen dat ze voor zichzelf opkomen, moeten we hen in de eerste plaats sterker maken. Het geeft telkens opnieuw erg veel voldoening als we vrouwen gaandeweg zien openbloeien.”

Vrouwen uit alle lagen van de bevolking komen in aanraking met partnergeweld.

“Tegelijk geven we vorming over hun rechten, over het culturele machismo en over genderongelijkheid. Het klinkt misschien raar, maar de meeste vrouwen die voor het eerst bij ons komen staan er zelfs niet bij stil dat er een fundamenteel probleem is. Enerzijds omdat partnergeweld bijna genormaliseerd is in onze samenleving, anderzijds omdat ze zich zelf schuldig gaan voelen over het geweld. Vrouwen denken dat zij de oorzaak zijn, dat ze te veeleisend zijn, niet goed genoeg zijn … Het kost ons dus altijd heel veel moeite om hen van het tegendeel te overtuigen. Een volgende stap is dat ze zich effectief gaan uitspreken en de nodige stappen zetten om een einde te maken aan het geweld. Er gaat dus een volledig proces aan vooraf.”

Wat doen jullie in het geval dat jullie weet hebben van partnergeweld, maar de vrouw in kwestie geen stappen durft te zetten?

Janett: “Wij zullen nooit een beslissing nemen in plaats van iemand anders. We blijven steeds informatie en hulp aanbieden, in een zeldzaam geval en mits toestemming gaan we ook met dichte familieleden praten om het probleem aan te kaarten. Maar de beslissing ligt steeds bij de vrouwen zelf.”

Maria Auxiliadora: “Ik heb zelf partnergeweld meegemaakt. Mijn ex-man had een alcoholprobleem en wanneer hij gedronken had, werd hij agressief. Ik onderging het tot hij mij op een dag zodanig toetakelde dat een van mijn ribben gebroken was. Toen was het genoeg, ik heb hem buitengezet en heb aangifte bij de politie gedaan. In mijn geval mag ik niet klagen over de medewerking van justitie, mijn ex-man is veroordeeld en heeft een gevangenisstraf moeten uitzitten.

Door mijn eigen verhaal te delen met andere vrouwen, creëer ik openheid en gesprek en vaak kan ik vrouwen zo wel tot beweging aanzetten. De eerste stap is steeds de stilte doorbreken. Veel vrouwen denken dat ze de enige zijn die dat meemaken, dat ze alleen staan. Of worden veroordeeld als ze naar buiten komen met hun verhaal. Maar ik zal dus nooit zeggen: ‘doe dit’ of ‘doe dat’.”

Waar ben jij bang van? Kom meer te weten over partnergeweld. Info, tips en verhalen vind je op horenzienenpraten.be

Waarom worden vrouwen dan wel veroordeeld als ze naar buiten komen?

Maria: “De sterke aanwezigheid van religie (evangelisch christendom en katholicisme, nvdr) in Nicaragua doet daar geen goed aan. Bijna alle vrouwen, zeker in de rurale gebieden, zijn diepgelovig. Als ze al hun toevlucht zoeken tot iemand in het geval van partnergeweld, zoeken ze vaak hulp bij de priester of bij de evangelische pastoor.  Het antwoord is dan steeds: ‘je moet je kruis dragen, God zal je daarbij helpen.’ Of ze worden nog extra geculpabiliseerd en krijgen te horen dat ze een ‘goede vrouw voor hun echtgenoot moeten zijn’. En scheiden is uiteraard al helemaal uit den boze.

En ook los van de religieuze druk ondervinden vrouwen terechtwijzing van anderen. Als ze slachtoffer zijn van een echtgenoot die goed zijn brood verdiend, krijgen ze te horen: ‘Maar hij onderhoudt je toch, hij verzorgt je toch goed? Er zijn toch veel vrouwen die het slechter hebben?’ Heeft hun partner het niet breed, dan is de opmerking: ‘Waarom was je toch zo dom om ook met zo’n armoezaaier te gaan samenwonen? Je had dat toch kunnen zien aankomen?.’ Het komt telkens op hetzelfde neer: de verantwoordelijkheid wordt afgeschoven op het slachtoffer, op de vrouw. Dat maakt het voor veel vrouwen nog moeilijker om met hun verhaal naar buiten te komen.”

Het zijn culturele patronen die we moeten doorbreken. We moeten mikken op culturele verandering, niet alleen op bijstaan van individuele vrouwen.

Janet: “Klopt, er is ook altijd schrik voor de reacties. Wat zal mijn familie zeggen? Wat zullen de buren zeggen? Een leerkracht die met haar verhaal tot bij ons kwam, had zelfs schrik voor de reacties van de ouders van de kinderen in haar klas indien ze zou scheiden van haar man.”

Welk antwoord bieden jullie op die culpabilisering van slachtoffers?

Maria Auxiliadora: “Wat we vermijden is de religie of het geloof zelf in vraag stellen, dan ben je die vrouwen helemaal kwijt. We proberen vrouwen te overtuigen met religieuze tegenargumenten: ‘Als God liefde is, denk je dat hij dan wil dat jij ongelukkig leeft?’ Of ‘Als in de bijbel staat dat je je naaste moet behandelen als jezelf, denk je dan dat God akkoord gaat met geweld?’ We proberen ze dus te overtuigen dat partnergeweld haaks staat op geloof en dat stappen ondernemen om jezelf en eventueel je kinderen te beschermen je geen schuldgevoel moet geven. En opnieuw: door ze hun verhaal te laten delen, merken ze ook dat ze niet alleen zijn, dat het niet hun eigen fout is.”

Hoe proberen jullie om partnergeweld in Nicaragua een halt toe te roepen?

Maria: “We moeten de ketting van geweld doorbreken. Want daar gaat het over, een ketting van geweld. De vrouw wordt geslaan door haar man, kinderen door hun ouders, en vervolgens slaat het kind de klasgenootjes. En zoveel jaar later herhaalt de cyclus zich. Daarom werken we niet alleen met vrouwen, maar ook met schoolkinderen en recent ook met jonge mannen, om ook hen te doen nadenken over de culturele patronen.

Ter illustratie en om nog maar eens terug te komen op de nefaste effecten van machismo: toen ik mijn ex aan de deur had gezegd en klacht was gaan indienen, lachten zijn vrienden hem uit. Zogezegd omdat hij zijn vrouw niet kon controleren, ze vroegen waarom hij mij niet harder sloeg. Het zijn die culturele patronen die we moeten doorbreken. We moeten mikken op culturele verandering, niet alleen op het bijstaan van individuele vrouwen.”

Janett: “Partnergeweld is inderdaad onderdeel van een breder maatschappelijk en cultureel probleem. We moeten die cultuur doorbreken. We werken dan ook samen met andere middenveldsorganisaties, scholen en met de overheid aan campagnes rond gendergelijkheid, geweld… We coördineren ook met politie en justitie. Want vergis je niet, dit is niet alleen een fenomeen van arme vrouwen of plattelandsvrouwen. Vrouwen in Nicaragua, op het platteland of in de steden, ongeschoold of met een univesitair diploma, huisvrouw of met een bloeiende carrière. Vrouwen uit alle lagen van de bevolking komen in aanraking met partnergeweld.”