De krachten bundelen
De Zimbabwaanse economie zit in het slop en de weinige producten die de lokale industrie nog produceert zijn onbetaalbaar. Veel Zimbabwanen, vooral jongeren en vrouwen, voeren daarom producten in vanuit Zuid-Afrika om die op de informele markt in hun thuisland te verkopen. Het gaat dan vooral over voedingswaren en basismiddelen maar ook elektronische apparatuur, bouwmateriaal en kleren. In een poging om deze goederenstroom in te dijken, introduceerde de Zimbabwaanse regering recent een nieuwe regelgeving. Iedereen die goederen importeert uit Zuid-Afrika, zelfs al gaat het over een stuk zeep, heeft een importvergunning nodig.
Deze maatregel zet het inkomen van duizenden Zimbabwanen op de helling. Begin juli volgde er dan ook massaal protest aan de grensovergangen. Ook veel Zuid-Afrikanen die dichtbij de grensovergang wonen en werken, daagden op voor het protest. De Zimbabwanen en Zuid-Afrikanen bundelden hun krachten en blokkeerden de grensovergang. Een opslagplaats voor in beslag genomen goederen aan de grens, werd in brand gestoken. De Zimbabwaanse overheid detacheerde politie en leger om de situatie te controleren. Vele jongeren werden gearresteerd.
#ShutDownZimbabwe
Onder impuls van de #ThisFlag beweging, riep pastoor Evan Mawarire de Zimbabwanen op om op 6 juli niet te gaan werken en thuis te blijven als protest tegen de corruptie, de aftakelende economie, de werkloosheid, het gebrek aan contant geld, de politiebrutaliteiten en het niet of te laat betalen van de salarissen van ambtenaren. Deze thuisblijfactie kreeg de hashtag #ShutDown of #LockDown in de Zimbabwaanse tweets.
De actie was een succes. De straten van Harare bleven leeg. Toch probeerde de overheid de #ShutDown actie te verstoren. Op ochtend van de actiedag werkte Whatsapp niet en lagen de mobiele netwerken plat. De overheid waarschuwde dat er geen “beledigende of subversieve” uitlatingen gemaakt mochten worden op online media. De staatstelevisie zond de volgende statement van de Regulerende Autoriteit van Media en Telecommunicatie uit: “Alle SIM-kaarten in Zimbabwe staan geregistreerd op naam. Wie zich schuldig maakt aan subversieve uitlatingen kan gemakkelijk geïdentificeerd worden.” Dit alles om mensen te intimideren.
#FreePasterEvan
Pastoor Evan Mawarire’s creatieve en succesvolle actie bleef niet zonder gevolgen. Op 13 juli werd hij opgepakt door de politie en daags erna moest hij voor de rechtbank verschijnen. De tweede #ShutDownZim op diezelfde dag was dan ook minder succesvol.
Op Twitter werd er druk gespeculeerd over de arrestatie van Mawarire. Volgens de tweets zou de overheid de aanklacht tegen Mawarire telkens veranderd hebben. Eerst zou hij aangeklaagd worden voor het stelen van een matrak en een helm van een politieagent. Dan zou hij openlijke geweldpleging aangewakkerd hebben. Nog later zou hij landsverraad gepleegd hebben.
Maar Mawarire kon op brede steun rekenen van de Zimbabwanen. De hashtag #FreePastorEvan werd wijd verspreid. Honderd advocaten van de Zimbabwaanse Lawyers for Human Rights boden hun diensten aan om Mawarire te verdedigen in de rechtbank. Op de dag van de rechtszaak wachtten duizenden Zimbabwanen al zingend en biddend op straat in sympathie met de pastoor. Toen de rechter zich in zijn kamers beraadde over het oordeel, veranderde de rechtszaal even in een kerk. Verschillende mensen stonden op om een gebed te leiden om Mawarire te steunen.
Uiteindelijk sprak de rechter Mawarire vrij en oordeelde dat zijn arrestatie ongrondwettelijk geweest was. Het was een ware overwinning (#victory) voor de Zimbabwanen. Niet alleen is Mawarire terug een vrij man, maar de rechter oordeelde zonder partijdigheid. Dit in tegenstelling tot veel andere gevallen waar magistraten zich laten leiden door de ZANU-PF, de regerende partij in het land.
#Tajamuka
Ook de jongeren laten van zich horen in Zimbabwe. Een groep jongeren vormden in juni een groepering die zichzelf #Tajamuka noemt. Tajamuka is een woord dat je vrij kan vertalen als “wij hebben gerebelleerd” en moet aanduiden dat de jeugd genoeg heeft van de huidige economische en sociale situatie in Zimbabwe.
De #Tajamuka groepering protesteerde onder andere tegen de vicepresident van Zimbabwe, Phekezela Mphoko. Hij resideerde de voorbije twee jaar in een up market hotel in Harare omdat hij de huizen die de staat ter beschikking stelt aan leden van de regering beneden zijn standaard acht. De jongeren eisten dat Mphoko het hotel zou verlaten.
De twee organisatoren van de #Tajamuka groep werden nadien hardhandig aangepakt door de politie en gearresteerd. Momenteel zijn ze vrijgelaten, nadat ze de borgsom betaalden, maar er hangt nog steeds een aanklacht boven hun hoofd omdat ze “openbare geweldpleging zouden aangemoedigd hebben.”
I am a Zimbo
Op juli kwamen de vele Zimbabwanen die in Zuid-Afrika wonen en werken op straat in Pretoria en Kaapstad. Ze eisten het vertrek van president Mugabe en een nieuwe wind in Zimbabwe. De betogers wilden een petitie overhandigen aan de Zimbabwaanse ambassadeur, maar die liet zich niet zien.
De Zimbabwanen demonstreerden in kleurrijke T-shirts en met de Zimbabwaanse vlag rond hun hals. Op sommige T-shirts stond ook “I am a Zimbo”, omgangstaal voor “Ik ben een Zimbabwaan”. De demonstranten zongen strijdliederen waar president Mugabe het moest ontgelden: “Mugabe, je moet je toch herinneren dat wij degenen zijn die jou tot president gestemd hebben. Maar wij zijn ook dezelfde mensen die jou uit je positie zullen zetten. Je hebt Zimbabwe aan de Chinezen verkocht.”
Groundup, een alternatieve media outlet, publiceerde een artikel over de protesten van Tariro Washinyira en Ighsaan Haffajee waarin een jonge Zimbabwaanse vrouw, die haar naam niet wil prijsgeven, zegt: “Ik ben het beu om als huishoudwerkster in Kaapstad te werken. Ik wil terug naar huis, maar wat kan ik daar doen? Er zijn geen jobs, ons gezondheidszorgsysteem ligt plat en niets functioneert zoals het hoort.”
De strijdvaardigheid is aangewakkerd
Robert Mugabe’s ZANU-PF beschuldigt Frankrijk en de Verenigde Staten ervan om achter de schermen de golf aan protesten in Zimbabwe te organiseren. Maar de Zimbabwanen weten wel beter. Zij durven eindelijk op te staan en zich uit te spreken.
De protesten en de vele #’s zullen blijven groeien. De arrestatie en vrijlating van Evan Mawarire zorgde ervoor dat de strijdvaardigheid nog werd aangewakkerd bij de Zimbabwanen. Het besef dat ze zich moeten verenigen voor een beter Zimbabwe groeit.